Wie begint het nieuwe jaar zonder terugblik op het vorige? Brusselse Nieuwe in ieder geval niet. Nu de Nederlandse straten weer bijna blauw staan van de rook van het vuurwerk, kijken we naar wat er vorig jaar maand voor maand speelde.

Januari

Hoewel de verkiezingen begin dit jaar nog ver weg leken, maakten Europarlementariërs en partijen zich alvast klaar. In januari druppelde het eerste nieuws binnen over wie doorging, wie niet en met welke verkiezingsprogramma’s de partijen campagne gingen voeren.

Zo liet Europarlementariër Catharina Rinzema (VVD) weten zich niet meer verkiesbaar te stellen. Malik Azmani en Bart Groothuis, beiden van de VVD, gingen wel door. Azmani als lijsttrekker en Groothuis als nummer twee. Ook Bas Eickhout, toen nog GroenLinks-Europarlementariër, werd goedgekeurd als lijsttrekker voor de lijstcombinatie GroenLinks/PvdA.

Februari

En met de verkiezingen in aantocht was het in februari tijd om nog wat nieuwe wetten af te ronden. Achter een van die wetten stond Europarlementariër Toine Manders (CDA). Het Europees Parlement stemde in de tweede maand van 2024 voor een Europese wet die directeurs van grote bedrijven strafbaar stelt als ze het milieu vervuilen.

Directeurs van bedrijven die tegen beter weten in toch ervoor kiezen om giftige stoffen te dumpen, riskeren een gevangenisstraf van tien jaar. Voorheen konden alleen bedrijven zelf aansprakelijk gesteld worden. Het Europees Parlement stemde er dus voor ook de directeurs te kunnen straffen.

Maart

Ook de natuurherstelwet wist begin 2024 de aandacht te grijpen. Volgens de omstreden wet moeten EU-landen beschadigde natuurgebieden gaan herstellen. Volgens voorstanders een goede zaak, want slechte natuur is op termijn slecht voor Nederland. Volgens tegenstanders een dramatisch voorstel, want het zou Nederland een stikstofcrisis 2.0 opleveren.

Nederland koos in maart ervoor om op het laatste moment toch tegen de wet te stemmen. Op aandringen van de Tweede Kamer. Met tegenzin liet minister van Natuur en Stikstof Christianne Van der Wal (VVD) haar Europese collega’s weten zich niet te onthouden, maar tegen de natuurherstelwet te stemmen. De wet kreeg uiteindelijk toch een meerderheid doordat een Oostenrijkse minister – tegen de wil van haar kabinet in – toch voorstemde.

April

Als er een groep goed in beeld was in Brussel waren het de boeren wel. In april trokken zo’n 500 Nederlandse boeren naar Brussel. Belgische en Franse boeren gingen hen de maanden eerder al voor. En hoewel Europese boeren om veel zaken boos waren, ging het de Nederlanders vooral over de mestregels.

Achter het raadsgebouw protesteerden ze tegen Europese regels die bepalen hoeveel mest Nederlandse boeren uit mogen rijden met als doel de stikstofuitstoot binnen de perken te houden. Maar de regels leveren Nederlandse boeren problemen op. Ze kunnen hun mest niet kwijt. Nederland had nog een vrijstelling, maar die kwam langzaam tot een einde. De Nederlandse boeren in Brussel noemden het einde van de zogeheten derogatie ‘desastreus’.

Mei

Net voor de verkiezingen staat Forum voor Democratie in de schijnwerpers. De Belgische politie doorzocht het kantoor en de woning van een medewerker van FvD-Europarlementariër Marcel de Graaff. Dat had te maken met een onderzoek naar de pro-Russische website ‘Voice of Europe’.

De Tsjechische inlichtingendienst zei eerder dat ‘Voice of Europe’ bewust pro-Russisch propaganda verspreidt. Ook de Franse geheime dienst zou de medewerker van De Graaff al in de gaten houden.

Juni

De maand van de Europese verkiezingen. In Nederland kwam de PVV als overwinnaar naar voren. De partij ging met zes zetels het Europees Parlement in. Ook GroenLinks/PvdA scoorde hoog. In totaal hebben de partijen samen acht zetels veroverd. Dat is één zetel minder dan de termijn ervoor. Toen hadden ze samen negen zetels, maar voerden ze niet samen campagne.

De verkiezingen veranderden de balans in het Europees Parlement aanzienlijk. De conservatieven wisten zetels te winnen en ook op de rechterflank groeiden de fracties. De christendemocraten bleven het grootst.

Juli

Met de verkiezingen achter de rug is het tijd om vooruit te kijken. Eurocommissaris Wopke Hoekstra kreeg te horen dat hij tijdelijk de portefeuille Transport mocht overnemen. Eerder werd António Costa naar voren geschoven als voorzitter van de Raad, kreeg Kaja Kallas de functie van EU-buitenlandchef toebedeeld en werd ook Ursula von der Leyen als Commissievoorzitter voorgesteld.

Juli was ook de geboortemaand van de nieuwe radicaal-rechtse fractie Europa van Soevereine Landen onder de leiding van het Duitse AfD. Samen met de Patriotten voor Europa, waar ook de PVV bij zit, vormen deze fracties de rechterflank van het Europees Parlement.

Augustus

Minstens de helft van de nieuwe Eurocommissarissen zou een vrouw moeten zijn. Dat stelde Von der Leyen net na de verkiezingen, maar in augustus lijkt dit moeilijk te worden. Met de naderende deadline blijkt dat EU-landen, die zelf bepalen wie ze naar voren schuiven als kandidaat-Eurocommissaris, te weinig vrouwen hebben gekozen.

Hierop kwam kritiek uit de politiek. Europarlementariërs Anna Strolenberg (Volt) en Raquel García Hermida- van der Walle (D66) riepen de EU-landen en Ursula Von der Leyen op de genderbalans te respecteren. Uiteindelijk wist Von der Leyen de balans nog iets te verbeteren. Nu zijn er 11 van de 27 Eurocommissarissen vrouw.

September

Als wolven het nieuws konden lezen hadden ze in september met de handen in het haar gezeten. EU-landen besloten toen de beschermingsstatus van het roofdier te verlagen. Wolven waren lang een bedreigde diersoort, maar omdat de populatie groeide, zorgde het dier ook voor steeds meer problemen.

EU-landen besloten hun heil te zoeken bij de Conferentie van Bern, waarin de bescherming van de wolf is vastgelegd. Inmiddels is daar de beschermingsstatus al verlaagd en is de weg vrij gemaakt om ook Europese wetgeving aan te passen.

Oktober

De protesten die nu nog steeds plaatsvinden in Georgië vinden hun oorsprong in de herfst van 2024. Na de nationale verkiezingen in het land verklaarde de Europese Commissie dat de toetredingsgesprekken met Georgië zo goed als stil kwamen te liggen. Niet veel later zou de pro-Russische partij Georgische Droom, die de verkiezingen volgens de EU oneerlijk won, de toetredingsonderhandelingen officieel stilleggen.

Het betekende het begin van een lange periode van demonstraties, die hardhandig de kop in werden gedrukt. Inmiddels heeft de toenmalige Georgische president zichzelf uitgeroepen tot ‘enige legitieme president’ en is het land in politieke chaos beland.

November

Na veel discussie kwam het in november dan toch zover. De nieuwe Europese Commissie werd met een nipte meerderheid goedgekeurd. Een soort ongemakkelijk huwelijk waar bijna niemand echt tevreden mee was. Met historisch lage steun kon Von der Leyen in november aan de slag. 370 Europarlementariërs stemden voor, 282 tegen. Von der Leyen had 345 stemmen nodig.

De omstreden conservatieve kandidaten Raffaele Fitto uit Italië en de Hongaarse kandidaat Olivér Várhelyi kregen veel tegenstand van de progressieve partijen in het Europees Parlement. Tegelijkertijd waren de christendemocraten boos op de socialistische kandidaat Teresa Ribera. Ze zou in haar eigen land verantwoordelijk zijn voor de slechte aanpak van dodelijke overstromingen in Spanje.

December

De laatste maand van het jaar was een maand van tegenslag voor Nederland. Ombudsman Reinier van Zutphen had zich kandidaat gesteld om diezelfde functie op Europees niveau te bekleden. Wekenlang voerde Van Zutphen campagne in Brussel en sprak hij met Europarlementariërs, maar zonder succes.

Van Zutphen legde het af tegen de Portugese kandidaat Teresa Anjinho. Zij sleepte 255 voorstemmen binnen van het Europees Parlement, Van Zutphen kwam op plek twee met 122 voorstemmen. Geen Nederlander die dus de positie van EU-ombudsvrouw Emily O’Reilly overneemt, maar een Portugese.