Directeurs van grote vervuilende bedrijven moeten in het vervolg oppassen. Het Europees Parlement stemde dinsdag definitief in met wetgeving over milieucriminaliteit. De regels in de EU worden geharmoniseerd, meer soorten milieudelicten worden strafbaar en directeurs of bedrijfseigenaren riskeren zelfs een gevangenisstraf.

Europarlementariërs noemen het een van de meest ambitieuze wetten. Europarlementariër Toine Manders (CDA) was hoofdonderhandelaar namens het Parlement en is blij met het resultaat. Een overgrote meerderheid van de Europarlementariërs stemde namelijk voor.

Zorgplicht

Grote bedrijven vervuilen het milieu en veroorzaken soms gezondheidsschade bij mensen. Denk aan het Nederlandse bedrijf Chemours dat al decennialang PFAS in het water dumpt. En hoewel een bedrijf aansprakelijk gesteld kan worden, is dat niet makkelijk. De bedrijven verschuilen zich vaak achter vergunningen.

Maar dat wordt moeilijker met deze wet. Stel, een bedrijf heeft een vergunning om een stof te lozen en die stof blijkt later schadelijk. Als het bedrijf dan toch doorgaat met lozen, kan dit volgens de nieuwe wet alsnog strafbaar zijn. Hoewel het bedrijf in eerste instantie niet in strijd is met het milieurecht handelde, kijken rechters nu of de lozing in strijd is met de zorgplicht. 

Gevangenis

“Dat is een revolutionaire stap”, zegt professor Michael Faure van de Universiteit Maastricht. Door een groter aantal zaken strafbaar te maken kunnen grote vervuilers makkelijker aangepakt worden.  Manders vergelijkt het met een auto die 100 km per uur op de snelweg rijdt. Dat mag, volgens de regels. De bestuurder doet niets onwettelijks.

Toch is hij aansprakelijk als hij iemand die toevallig de snelweg op loopt, aanrijdt zonder te remmen. Niet stoppen wanneer iemand in gevaar is, is in Manders voorbeeld nu ook strafbaar. Je aan de regels houden is niet meer genoeg, bedrijven moeten verantwoordelijkheid nemen, is het mantra.   

Abonneer je nu op de nieuwsbrief Klimaat & Energie

Afhankelijk van het milieudelict kunnen bedrijven een boete krijgen, maar een gevangenisstraf behoort ook tot de mogelijkheden. Vooral bij zware delicten. Denk aan aan bewuste vervuiling met sterfgevallen tot gevolg. In heel de EU staat daar nu dezelfde minimale straf op. In elk land mag de maximale straf niet lager zijn dan 10 jaar gevangenis straf. Dat kan wel betekenen dat de maximumstraf in sommige EU-landen hoger op kan lopen. Door verzachtende omstandigheden kan die straf wel lager uitvallen. Verder kunnen bedrijven beboet worden met een geldbedrag van drie tot vijf procent van hun jaarlijkse wereldwijde omzet.

Willens en wetens

Betekent dit nu dat ieder bedrijf op moet gaan passen? Nee. De wet geldt voor bedrijven die willens en wetens blijven vervuilen of schade aanrichten. “Het delict moet doelbewust gepleegd zijn”, legt Manders uit. En een bedrijf moet wel de mogelijkheid gehad hebben er iets aan te doen. Een bedrijf dat jarenlang een stof loost die uiteindelijk schadelijk blijkt te zijn en daarna zijn beleid verandert, hoeft zich dus geen zorgen te maken.

Manders neemt het Duitse bedrijf Volkswagen als voorbeeld. Het bedrijf sjoemelde, op aanmoediging van de directeur, met de uitslag van het onderzoek naar de uitstoot van auto’s. Zo’n zaak zou nu zomaar voor de rechter kunnen verschijnen. 

Preventie

“Er hoeven straks niet allerlei gevangenissen bijgebouwd te worden”, waarschuwt Manders. De wet is vooral bedoeld ter preventie. De zware straffen en de verantwoordelijkheid die nu rust op de leiders van bedrijven moet hen bewuster maken van de eventuele schade die hun bedrijf aanricht.

Meer over deze zes fases in het Europese besluitvormingsproces lees je hier.