Het zit niet mee voor Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie. Vrijdag is de deadline voor EU-landen om hun kandidaat-Eurocommissarissen naar voren te schuiven. Von der Leyen wilde twee namen per land. Een man en een vrouw. Zo zou ze een Commissie kunnen samenstellen waarin de helft man en de helft vrouw is. Dat lukte haar vijf jaar geleden, maar deze keer is het moeilijk. Onder de kandidaten die EU-landen voorstelden, zijn er maar enkele vrouwen. Geen goede zaak voor de politiek, zeggen experts.
Eerlijke vertegenwoordiging
“Het is belangrijk dat mensen zich vertegenwoordigd zien”, stelt Marie-Anne van Reijen. Ze is directeur van de sociale onderneming Meer Vrouwen in de Politiek en geeft partijen en overheid advies over het bereiken van een goede genderbalans. “De volksvertegenwoordiging moet bestaan uit mensen met een verschillende achtergrond”, legt ze uit. Met ‘achtergrond’ bedoelen we dan de culturele achtergrond, de opleiding, maar ook gender. En om de bevolking in een democratie goed te vertegenwoordigen zijn hun perspectieven en ideeën ontzettend belangrijk.
Dat beaamt Zahra Runderkamp. Ze doet onderzoek naar vrouwen in de politiek voor de Universiteit Amsterdam. “We weten ook uit onderzoek dat diversiteit in de politiek een goede zaak is”, legt ze uit. “Mensen hebben dan vaak meer vertrouwen in politici en bovendien creëert het nieuwe rolmodellen.”
Vrouwelijke kartrekkers
En die rolmodellen spelen een belangrijke rol, ook voor deze discussie in Brussel. “Je hebt met de feiten te maken”, zegt Runderkamp. “Er zitten meer mannen in de politieke top. En om Eurocommissaris te worden, moet je een lang politiek pad bewandeld hebben”. Het is inderdaad niet ongewoon dat een Eurocommissaris ooit minister was en al jaren meedraait in de nationale politiek. Dat maakt de pool voor nationale overheden best klein.
Het is nog steeds een grote stap voor vrouwen om de politiek in te gaan. “Politiek is mannelijk vormgegeven. Vrouwen sluiten zich daarom minder snel aan bij een partij en vallen sneller uit”, zegt ze. Runderkamp verwijst naar een onderzoek uit Amerika. Daar lieten ze kinderen van 6 jaar politieke leiders tekenen. De conclusie: 66 procent van de kinderen tekende een man. “Sterker nog, hoe ouder ze worden, hoe hoger het percentage kinderen dat een man tekent.” Het laat zien hoe vrouwen zelf ook naar de politiek kijken. Ze zien het vooral als een mannensport.
De Europese Commissie
Maar zelfs als vrouwen die barrière overwinnen, blijft het moeilijk voor hen. Dat heeft volgens Van Reijen te maken met het politieke klimaat. Ze ziet zelf hoe vrouwelijke politici nog steeds de fysieke en mentale last van het huishouden dragen. Ook in het Europees Parlement zijn daar zorgen over. PvdA/GroenLinks-Europarlementariër Lara Wolters pleitte tijdens haar zwangerschap bij haar collega’s voor betere regels. Als een Europarlementariër een kind verwacht en zwangerschapsverlof heeft, kan ze niet stemmen. Het gevolg: de baby gaat mee naar Straatsburg en zit tijdens een belangrijke vergadering gewoon op schoot. Het is volgens Van Reijen één van de problemen waar vrouwen in de politiek mee te maken krijgen en waardoor ze dus ook sneller stoppen.
Van Reijen en Runderkamp roepen politici dan ook op om druk uit te oefenen op de EU-landen en Von der Leyen. “Ze moet gewoon nieuwe namen eisen en geen genoegen nemen met de lijst die ze nu heeft”, zegt Van Reijen. Een tweet van PvdA/GroenLinks-Europarlementariër Marit Maij over het gebrek aan vrouwen onder de kandidaten kreeg als reactie de vraag: “U wilt dus niet de beste kandidaat, ongeacht man of vrouw?” Dat is een absolute drogreden, stelt Runderkamp. “Deze reactie suggereert dat die twee dingen niet samen kunnen gaan. Maar ik weet dat er heel veel goede vrouwelijke politici zijn. En ik weet zeker dat we er minimaal één kunnen vinden.”
Europees Parlement
Mocht Von der Leyen de EU-landen niet kunnen overtuigen van het belang van genderbalans in de nieuwe Commissie, dan richten Van Reijen en Runderkamp hun hoop op het Europees Parlement. Zodra Von der Leyen haar Commissie heeft samengesteld, moet het Parlement de nieuwe Commissie nog goedkeuren. Ze hopen dat de vrouwelijke Europarlementariërs daar, maar vooral ook de mannen (niet alleen Von der Leyen en vrouwelijke politici horen de strijd aan te gaan, menen zij) nog met een ‘nee’ kunnen dreigen. Want, stemt het Europees Parlement niet in met de voorgestelde Commissie, dan moet Von der Leyen weer naar de tekentafel.
“Ik zou grote moeite hebben om vóór te stemmen als er geen genderbalans is in de nieuwe Commissie”, zegt Volt-Europarlementariër Anna Strolenberg. Ze wil zowel vanuit de FEMM-commissie, met daarin Europarlementariërs die zich bezighouden met vrouwenrechten, en haar eigen Volt-fractie een signaal geven. “Ik hoop dat we als Europees Parlement laten zien dat wij die ambitie wel hebben. We moeten aantonen dat een vrouw net zo goed als een man op die positie kan zitten.”
Ook Raquel Garcia Hermida- van der Walle, D66-Europarlementariër, ziet de bui al hangen. “Ik stemde op Ursula von der Leyen omdat ze gendergelijkheid creëren altijd als haar plicht beschouwde”, legt ze uit. “Voor mij is dat best wel een punt.” Hermida-van der Walle is al met haar collega-Europarlementariërs uit de liberale Renew-fractie in gesprek over de mogelijkheden. “We vragen bedrijven maatregelen te nemen om gendergelijkheid voor elkaar te krijgen. Maar als puntje bij paaltje komt en we er er zélf voor moeten zorgen, valt het tegen.”
