Met één druk op de knop een foto of een volledig opstel tevoorschijn toveren: kunstmatige intelligentie is razendpopulair. Maar er is ook een keerzijde: steeds vaker zorgt AI voor ethische dilemma’s, desinformatie of schendingen van auteursrechten. 

Brussel wil orde op zaken stellen. Kort samengevat: er komen verschillende risicogroepen en afhankelijk van het risico moet een AI-systeem aan meer regels voldoen. Sommige systemen worden volledig verboden. Met een overweldigende meerderheid zette het Europees Parlement nu het licht op groen voor de Europese AI-wet (AI act). 523 Europarlementariërs stemden voor, 46 stemden tegen.

Abonneer je nu op de nieuwsbrief Digi & Data

Europarlementariër Kim van Sparrentak (GroenLinks) spreekt van een revolutionaire stap: “Europa neemt wereldwijd de leiding. Kunstmatige intelligentie moet voortaan betrouwbaar, ethisch en veilig zijn.” CDA’er Jeroen Lenaers nuanceert: ‘’Tegelijkertijd moeten we beseffen dat het hier gaat om omvangrijke wetgeving, waarbij we moeten waken voor overregulering.”

Kan ik straks nog gewoon ChatGPT gebruiken?

Zeker. Als gebruiker zal je niet zo veel van de regels merken. De allergrootste algemene AI-systemen moeten vooral meer transparantie bieden en zich beter aan de Europese auteursrechtenregels houden. Op dit moment loopt er bijvoorbeeld een rechtszaak van The New York Times tegen ChatGPT omdat het de chatbot op basis van krantenartikelen zou hebben getraind. 

Genereer je afbeeldingen met ChatGPT’s DALL-E dan ga je wel een verschil merken. Door AI gefabriceerde afbeeldingen, audiobestanden en video’s moeten duidelijk als zodanig worden gelabeld. 

Welke toepassingen worden dan wel verboden?

Heel wat toepassingen die burgerrechten in gevaar brengen. ‘Social scoring’ is bijvoorbeeld expliciet verboden. In China krijgen burgers daarmee een score waardoor ze sociale rechten kunnen verliezen als ze zich niet als goede burgers gedragen.

Ook systemen waarmee politiediensten crimineel gedrag kunnen voorspellen, mogen niet. In Nederland ging dit eerder al mis bij het profileren van de belastingdienst in het toeslagenschandaal. 

Verder springen biometrische toepassingen eruit. In de regel zijn systemen die je gezichtsuitdrukkingen en emoties in kaart brengen niet toegestaan. Hier zijn wel enkele uitzonderingen op. Zo mogen politiediensten de toepassingen met goedkeuring van een rechter wel gebruiken om vermiste personen op te sporen of om terroristische aanslagen te voorkomen.

Wat gebeurt er als bedrijven de regels aan hun laars lappen? 

Dan riskeren ze een fikse boete. Die kan oplopen van 7,5 miljoen euro tot 35 miljoen euro of 7 procent van de wereldwijde omzet. Het uiteindelijke bedrag hangt af van de ernst van de overtreding

Is dit geen typisch gevalletje ‘Brusselse regelzucht’ die innovatie in de weg zit? 

Er wordt wel eens gezegd dat Amerika innoveert, China repliceert en Europa reguleert. Ook op vlak van AI lijkt dat het geval. 

Na een stevige lobby van Frankrijk en Duitsland – landen met eigen toonaangevende AI-bedrijven – werden er daarom uitzonderingen toegevoegd voor Europese AI-start-ups. Voor hen komen er speciale testomgevingen, die op de echte wereld moeten lijken. Zo kunnen start-ups hun producten testen zonder meteen een fikse boete te riskeren als ze de regels niet volledig volgen.

Hoelang nog voordat de regels in werking treden?

Juristen moeten nog de laatste puntjes op de i zetten, maar ook de lidstaten moeten nog officieel instemmen met de wet. Doorgaans is dat slechts een formaliteit. Naar verwachting bereikt de wet in mei definitief de finish. De verboden zijn zes maanden later al van kracht, terwijl de regels voor de allergrootste modellen zoals ChatGPT een jaar later in werking treden. Over twee jaar moeten alle regels zijn toegepast. 

Meer over deze zes fases in het Europese besluitvormingsproces lees je hier.