De Europese Commissie schrijft een wetsvoorstel en vervolgens moeten het Europees Parlement en de Raad van de EU, de Europese instelling die de regeringen van de 27 lidstaten vertegenwoordigt, hierover een akkoord sluiten. En zie hier: een Europese wet is geboren. Op papier lijkt het een eerlijke verdeling van de macht, maar in Brussel weet iedereen: de échte macht zit bij de Raad.

In de praktijk is het Raadsgebouw een ondoordringbaar fort. Diplomaten onderhandelen er in alle luwte en bedrijven er politieke koehandel op het scherpst van de snede. De Raad is immers niet van mening dat het informatie met de pers moet delen als het daar zelf geen zin in heeft. Zelfs wanneer ministers finaal stemmen over een nieuwe Europese wet, is daar geen volledige openheid over. 

Lekken

Wanneer journalisten toch iets weten te vertellen over de strijd tussen de lidstaten binnen de Raad is dat omdat er een woordvoerder goedgehumeurd was en, vaak off the record, een persconferentie organiseerde. Of juist slechtgehumeurd was en besloot iets naar de pers te lekken dat voor de nodige ophef zou kunnen zorgen. Wanneer onze ministers voor de camera vertellen dat Nederland dit of dat heeft gestemd, moeten we ze meestal maar op hun woord geloven. 

Toch staat er in de Europese verdragen dat openbaarheid van informatie een hoog goed is. De Europese Commissie werkt daarom in veel gevallen braaf mee als je een Europees wob-verzoek indient. Van interne mailtjes tot vergaderingsnotulen: de Commissie heeft er doorgaans niet zo veel moeite mee om een kijkje in de keuken te geven. De Raad daarentegen liet die wob-verzoeken steevast vrolijk van zich afglijden. Het argument daarbij luidde doorgaans dat de anonimiteit er juist voor zorgt dat lidstaten in vertrouwen vrijuit deals met elkaar kunnen sluiten.

Het ondoordringbare fort stort in

Maar die dagen van anonimiteit zijn nu voorbij. Een misnoegde voormalig parlementaire medewerker stapte naar de Europese rechter omdat hij het argument van de Raad onzin vond. De rechter gaf hem gelijk. Alle argumenten die de Raad de Europese rechter voorlegde om niet op wob-verzoeken in te gaan, vond de Europese rechter te vaag en te hypothetisch. 

Journalisten wrijven zich al in hun handen. Want hierdoor kom een schat aan informatie vrij. Wie zich nu al verheugt om ook in zijn vrije tijd de volledige Nederlandse onderhandelingsstrategie in Brussel bij elkaar te wobben, gaat daar wel heel wat tijd voor vrij moeten maken. Ondergetekende kan hier uit ervaring over meespreken: in je recht staan bij zo’n wob-verzoek, kan niet voorkomen dat je terechtkomt in een kafkaiaanse hel van uitsteltermijnen, doorverwijzingen en het smeken om hulp bij de Europese ombudsman.