Lobbyen zit in de lift in Brussel. Waar er in 2012 nog 5.500 geregistreerde lobbyisten rondliepen in het hart van de EU, waren dat er dit jaar al 12.500. Veel ngo’s schatten echter in dat in Brussel een veelvoud hiervan actief is. Dat gaat dan om lobbyisten die niet officieel zijn geregistreerd.
“Door te lobbyen kunnen organisaties input leveren op het beleid. Daardoor is het een essentieel democratisch instrument”, vertelt Europees Rekenkamerlid Jorg Kristijan Petrovič. “Maar het is niet zonder risico’s. Zonder transparantie kan lobbyen leiden tot ongepaste beïnvloeding, oneerlijke concurrentie en zelfs corruptie.”
Achterpoortjes
Daarom riepen de Europese instellingen het zogeheten ‘Transparantieregister’ in het leven. Lobbyisten die bijvoorbeeld een Eurocommissaris willen ontmoeten of een badge van het Europees Parlement willen, moeten zich inschrijven op dit publiek register.
Maar volgens de Europese Rekenkamer zitten er heel wat haken en ogen aan dat systeem.
Zo moet er over spontane bijeenkomsten, e-mailuitwisselingen en ongeplande telefoongesprekken geen officieel verslag worden uitgebracht. Ook hoeven lobbyisten zich niet in het register in te schrijven voor bijeenkomsten met personeel onder het niveau van directeur-generaal. En laat dat nu net het merendeel van het personeel zijn.
“Lobbyen van EU-beleidsmakers kan nog steeds onopgemerkt gaan”, vertelt Petrovič. “Voor heel wat interacties kunnen lobbyisten het transparantieregister omzeilen. Dat schaadt het vertrouwen van de burger.”
Straffeloosheid
Het verleden heeft al aangetoond dat dit tot misstanden kan leiden. Een ngo die betrokken was bij Qatargate kon zonder zich te registreren in het register een conferentie in het Europees Parlement organiseren.
Om het nog verwarrender te maken, hanteren de verschillende EU-instellingen elk op zich verschillende definities van wat telt als een bijeenkomst met een lobbyist. Verder hekelt de Rekenkamer het feit dat registratie vrijwillig is en de enige straf voor het schenden van de regels schrapping uit het register is.
Tussen 2019 en 2022 werden jaarlijks ongeveer duizend lobbyisten verwijderd na kwaliteitscontroles of omdat zij hun registratie niet tijdig hadden bijgewerkt. Daarentegen werden na onderzoek slechts zes lobbyisten verwijderd. En slechts één van hen mocht zich niet opnieuw registreren.
“Papieren tijger”
De drie EU-instellingen zijn al akkoord gegaan met het merendeel van de aanbevelingen van de Rekenkamer. Alleen het voorstel om informatie bekend te maken over de ‘spontane’ bijeenkomsten met lobbyisten, zien ze niet zitten. Wat lobbyisten bijvoorbeeld via e-mail met beleidsmakers of met lager geplaatst personeel lopen te bekokstoven, blijft dus gissen voorlopig.
Op dit moment zitten de EU-instellingen wel in de laatste fase van de onderhandelingen over een nieuwe integriteitswaakhond. Die moet met nieuwe regels komen om belangenverstrengeling in de EU-instellingen tegen te gaan. Critici noemen de instanstatie echter een ‘papieren tijger’ omdat het niet de macht zou krijgen individuele misstanden te onderzoeken en te bestraffen.
