Als internationale criminelen in een actiefilm eenmaal worden opgepakt, lijkt het verhaal voorbij te zijn. Maar dan moet er nog bepaald worden hoe en wie de criminelen in de rechtbank vervolgt voor hun daden. In de Europese Unie hebben we daarvoor Eurojust, het Europees agentschap voor justitiële samenwerking.

Van misdaad tot gevangeniscel

Bij Eurojust vind je geen Europese rechters. Die zitten bij het Europese Hof van Justitie in Luxemburg. Maar Eurojust, het Europees agentschap voor justitiële samenwerking, zet zich in om om de samenwerking tussen nationale gerechtelijke instellingen, zoals de rechtbanken, te bevorderen en de strafzaak tot een rechtvaardig einde te brengen. 

Elke EU-lidstaat stuurt één persoon naar Eurojust in Den Haag. De nationale leden vormen zo het college van Eurojust, dat de organisatie en werking van het agentschap beheert. Met als doel onderzoek doen naar criminele activiteiten die de landsgrenzen overschrijden. Eurojust wil de betrokken landen helpen bij het vervolgen van misdadigers.

Dat doet Eurojust via een netwerk van openbare aanklagers dat toegang heeft tot meer dan vijftig rechtsgebieden wereldwijd. Dat betekent dat de openbare aanklager, die een crimineel namens de staat of het volk beschuldigt, bevoegd is om dat ook in andere landen van de Europese Unie of daarbuiten te doen.

Eurojust is trouwens niet hetzelfde als Europol (lees ons verhaal over Europol hier). Waar Europol vooral bezig is om nationale politiediensten aan elkaar te verbinden om criminelen op te pakken, zorgt Eurojust voor de internationale samenwerking die daarna nodig is om de criminelen te vervolgen. Dus: Europol helpt bij de opsporing van een drugsbende die door heel Europa werkt. Eenmaal opgespoord en opgepakt door de nationale politie, helpt Eurojust de EU-lidstaten bij de vervolging.

Wat deed Eurojust het afgelopen jaar?

We bekeken het jaarverslag van 2021. Eurojust vierde toen haar twintigste verjaardag. Op dit moment onderhandelt de organisatie over een werkbudget. Het gaat om het het grootste budget in zijn geschiedenis – 350 miljoen euro voor de komende zeven jaar. 

In het 2021 jaar behandelden ze meer dan 10.000 zaken en waren er bijna 2.000 snelle reacties op verzoeken om justitiële samenwerking tussen landen. 

De opbrengst van meer dan 1.400 grootschalige operaties:
– 2,8 miljard euro aan criminele tegoeden bevroren
– 7 miljard euro aan drugs in beslag genomen
– 3.329 verdachten gearresteerd of uitgeleverd

Ze onderzochten 292 zaken van mensensmokkel en 1.602 zaken van drugssmokkel 

Creative criminelen

Criminelen worden steeds creatiever in het omzeilen van de wet. Ze zoeken altijd naar manieren om misdrijven te plegen zonder ervoor veroordeeld te worden. Daarom proberen daders van een misdrijf zoals drugshandelaars de mazen in de wet te vinden. Ze zoeken feiten die nog niet beschreven zijn als strafbaar. Eurojust zorgt ervoor dat de strafbaarheid van nieuwe vormen van criminaliteit beschreven wordt als strafbaar.

Hoe dit werkt zie je het duidelijkst bij het veroordelen van drugscriminelen. De sterke stijging van de productie van synthetische drugs maakt het openbare aanklagers in heel Europa steeds lastiger. Door snel de ingrediënten van drugs te veranderen of door nieuwe stoffen te creëren, proberen drugsproducenten juridische gaten uit te buiten. Want als een bepaalde stof niet door de rechter als drugs is aangemerkt, is het voor speurders moeilijker om te bewijzen dat ze opzettelijk illegale drugs of stoffen verkopen. Eurojust probeert om deze reden zo veel mogelijk zaken en stoffen te onderzoeken.

Hoe werkt dat vervolgens in de verschillende landen?

Een voorbeeld: een criminele organisatie voerde vanaf 2020 een online zwendel uit met de verkoop van gezichtsmaskers. De groep zette nepwebsites op die lijken op legale groothandelsbedrijven. Ze leverde uiteindelijk nooit de mondmaskers. Vervolgens werden de procedures van de nepverkopen witgewassen via een reeks bankrekeningen. Door deze oplichtingen werden bedrijven in minstens twintig landen voor ongeveer een miljoen euro opgelicht.

Tijdens een gezamenlijke actiedag op 10 augustus 2021 vonden 34 huiszoekingen plaats in Roemenië, Ierland en Nederland. In totaal zijn 23 verdachten aangeklaagd, van wie er 10 zijn aangehouden. Wat deed Eurojust? Zij coördineerde de justitiële samenwerking bij de huiszoekingen en ondersteunde de uitvoering van verschillende instrumenten voor justitiële samenwerking.

Een ander voorbeeld: in maart 2021 veroordeelde de Metropolitan Court van Boedapest een huurmoordenaar tot levenslange gevangenisstraf. De moordenaar pleegde twee moorden in drugszaken in Amsterdam en Boedapest. Ook was bij in 2018 het bezit van een illegaal vuurwapen. Dit was in de Tsjechische Republiek.  Met de hulp van Eurojust werd de veroordeelde in maart 2019 in Praag gearresteerd, in een gecoördineerde actie van de Hongaarse en Tsjechische politie-autoriteiten.

De betrokken landen kwamen bij Eurojust samen in een coördinatievergadering om deze zaken te bespreken. Daar pluisden ze uit hoe ze de problemen die ontstonden door juridische verschillen tussen landen moesten lossen. Ze bekeken hoe ze het beste bewijsmateriaal konden verzamelen met grensoverschrijdende surveillance. De samenwerking tussen de nationale bureaus van Hongarije, Nederland en de Tsjechische Republiek, evenals het Servische contactpunt, zorgde voor een 24-uurs vertaling en verzending van documenten. Met de informatie uit verschillende landen kon Eurojust besluiten voor welke zaken de moordenaar precies gestraft kon worden. 

Online crime

Eurojust houdt zich ook steeds meer bezig met online criminaliteit.  Online criminele activiteiten zijn de laatste tijd veel brutaler geworden en in frequentie en aantal toegenomen, waarbij particulieren en legitieme ondernemingen worden opgelicht. De COVID-19-pandemie heeft de online communicatie aanzienlijk gestimuleerd en criminele netwerken hebben hun illegale activiteiten opgevoerd om internet te misbruiken voor grootschalige frauduleuze schema’s. Eurojust onderzocht 398 zaken van online criminaliteit. 

Een voorbeeld

In 2021 arresteerden ze zes verdachten voor het organiseren van een nep handelssysteem in risicovolle opties en cryptomunten. De criminelen gebruikten gemanipuleerde software om zogenaamde winsten van slachtoffers te laten zien. Slachtoffers in heel Europa werden opgelicht voor een geschat bedrag van dertig miljoen euro. 

In mei vond een gezamenlijke actiedag plaats. De operatie werd ter plaatse uitgerold in zeven landen, met Duitse rechercheurs en officieren in Bulgarije en een groot aantal huiszoekingen in Bulgarije, Israël, Zweden, Polen en Noord-Amerika. Macedonië. Eurojust richtte een coördinatiecentrum op om de actiedag te ondersteunen en hielp bij de uitvoering bij het bevriezen van certificaten voor tegoeden en bankrekeningen van de criminelen. 

Lees op Brusselse nieuwe ook ons zomerrapport over Europol en het Europees geneesmiddelenagentschap (EMA).