De Europese klimaatvoornemens voor 2025

Vorig jaar werden heel wat klimaatplannen afgezwakt. Wat staat er in in 2025 op het programma? De Europese Commissie komt onder meer met een Clean Industrial Deal en er ligt een voorstel om PFAS te beperken. Een overzicht.

6 min. leestijd
Eurocommissaris Wopke Hoekstra

Hopelijk is Ursula von der Leyen uitgerust na de feestdagen, want haar kabinet kondigde voor de komende weken heel wat plannen aan, onder meer op het gebied van klimaat en energie.

Verbod op PFAS

Dit jaar verschijnt het langverwachte PFAS-verbod. Het voorstel voor het verbod is opgesteld door Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Zweden. PFAS zijn chemische stoffen die water- en vetafstotend zijn, en in veel producten worden verwerkt. Steeds meer onderzoek toont aan dat de stoffen al in zeer kleine hoeveelheden toxisch en kankerverwekkend zijn. Daarom komt er nu een verbod, dat de Europese Commissie in 2025 aan de lidstaten voorlegt. Als het wordt aangenomen, zou het een van de grootste verboden op chemische stoffen ooit in Europa zijn.

Maar er ontstaan al scheurtjes in de ambitieuze plannen, meldt de belangenorganisatie Corporate Europe Observatory. De nieuwe ploeg in Brussel maakt zich meer zorgen over het concurrentievermogen van de Europese industrie dan de schade die PFAS aanricht, zegt de waakhond. 

Chemiebedrijf Chemours speelt daar volgens de onderzoekers een grote rol in. Het aantal lobbyisten voor het bedrijf is fors gestegen, evenals het budget om strengere wetten tegen te houden. Het is dus nog maar de vraag in hoeverre PFAS straks echt verboden wordt. De Europese Commissie liet al weten dat er uitzonderingen komen als het verbod de groene transitie negatief beïnvloedt.

Clean Industrial Deal

Dan is er de Clean Industrial Deal van Wopke Hoekstra, die 26 februari af moet zijn. De Europese industrie staat onder druk. Bedrijven in de EU hebben steeds meer moeite om te concurreren met ondernemingen uit de Verenigde Staten en China. Daarom stellen ze investeringen voor verduurzaming uit of verplaatsen hun productie naar niet-EU-landen. Om dit te keren werkt de Europese Commissie aan de Clean Industrial Deal – een plan om de industrie te versterken door het versneld koolstofvrij en weer concurrerend te maken. De Clean Deal zal laten zien welke industrieën Europa wil ondersteunen. Waar willen we extra geld in steken? Auto’s, staalfabrieken en ook de chemische industrie?

In tegenstelling tot de Green Deal zal deze deal de industrie geen wetten opleggen. Het is eerder een actieplan voor de EU-landen. Er is nog weinig informatie over de inhoud van de deal, maar er komt zeker een actieplan voor betaalbare energie bij.

VNO-NCW, de belangenorganisatie voor Nederlandse bedrijven, liet weten dat ze graag plannen voor lagere energieprijzen in de deal zouden zien. De Europese energieprijzen moeten omlaag om de industrie goed te laten draaien. Nederland zou hier baat bij hebben, want de elektriciteitsprijs is hier twee keer zo hoog als in Duitsland en drie keer zo hoog als in Frankrijk. Ook zien ze graag investeringen in fabrieken voor duurzaam staal, bioplastic en opslagcapaciteit van duurzame energie.

Deze zomer wordt duidelijker welke industrieën steun krijgen, want dan stelt Europa de meerjarige begroting op.

Tekentafel

Ook GroenLinks-PvdA is al achter de tekentafel gekropen en heeft nog voordat de Commissie met een plan komt zelf een visie geschreven op groene-industriepolitiek. Ze beklagen zich over de subsidies die Europa landen eigenhandig uitdeelt. Europese landen proberen door subsidies uit te delen aan eigen bedrijven te concurreren met andere continenten. Maar de nationale subsidie-race in Europa gaat niet werken volgens de partij. “Frankrijk en Duitsland zijn goed voor ruim driekwart van de steun aan de industrie in Europa. Deze specifieke nationale steun is inefficiënt, speelt landen tegen elkaar uit en drijft een wig in de gemeenschappelijke markt”, schrijven ze.

Veel politici pleiten voor een stapsgewijze aanpak, waarbij transities naar klimaatneutraliteit één voor één worden doorlopen: na het klimaat komt het milieu. Niet doen, zegt GroenLinks-PvdA. Alle oplossingen kunnen elkaar juist versterken. Ze geven een voorbeeld: staalfabrieken kunnen hun CO2- uitstoot verminderen door deze af te vangen, of door hun productieproces te transformeren en groene waterstof te gebruiken. Alleen via de tweede route wordt de lokale luchtvervuiling teruggedrongen. Een veel efficiëntere keus zegt GroenLinks-PvdA.

Russisch gas

Een ander belangrijk moment om naar uit te kijken: de eerste honderd dagen komt de Europese Commissie met een routekaart om te stoppen met Russisch gas. Tijdens die presentatie horen we ook in welk jaar Europa geen gas meer uit Rusland zal afnemen.

Doelstellingen 2040

Eurocommissaris Wopke Hoekstra werkt ook aan de klimaatdoelstellingen voor 2040. Het wetsvoorstel schetst welke klimaatdoelen Europa moet halen. Vorig jaar beloofde hij zijn doelstellingen nog ambitieuzer te maken: in 2040 moet de uitstoot van schadelijke stoffen gedaald zijn met 90 procent ten opzichte van 1990. 

Welke industrieën mogen minder uitstoten? Hoeveel auto’s moeten er voor 2040 elektrisch zijn? En hoe energiezuinig moeten huizen worden? Deze vragen worden beantwoord in de klimaatdoelstellingen.

Circulaire economie

De aangekondigde EU-wet circulaire economie maakt ook deel uit van de Clean Industrial Deal. Uiterlijk in 2050 wil de Europese Unie volledig circulair zijn. Dit betekent dat grondstoffen zoals katoen, plastic en metaal hergebruikt moeten worden. Tot nu toe komt dit goede voornemen nog niet van de grond.

Het grootste probleem: in Europa is weinig vraag naar hergebruikte grondstoffen, waardoor er weinig geld mee te verdienen valt. Bovendien mag iets dat eenmaal als afval is aangemerkt, vaak niet meer worden hergebruikt. De wet moet hierin verandering brengen.

Landbouw

In februari komt de Europese Commissie met een nieuwe visie op landbouw en voedsel. Op de 19e wordt een routekaart gepresenteerd, gebaseerd op de uitkomsten van de Strategische dialoog over de landbouw in de EU. Deze plannen moeten de Europese landbouw duurzaam maken, en ervoor zorgen dat die tegelijk kan concurreren met goedkopere landen buiten Europa.

Wordt 2025 een beter jaar voor klimaatbeleid? Dat is nog niet te zeggen. Tot nu toe zijn er vooral plannen aangekondigd. De nieuwe Commissie roept regelmatig dat klimaatbeleid noodzakelijk is, maar ook betaalbaar moet blijven en dat de Europese industrie niet te hard mag worden geraakt.

Pas wanneer de plannen worden gepresenteerd, zullen we zien of er echt concrete stappen worden gezet richting een lagere CO2-uitstoot. Krijgen groene bedrijven extra subsidies? Of verdwijnt het geld opnieuw in nieuwe plannen van de fossiele industrie met een groen jasje? Zolang we dat niet weten, blijven het vooral mooie beloftes.