Het zijn voorzetten, die de nieuwe Europese Commissie geeft. Vooralsnog zijn het geen afgemeten, panklare voorzetten, maar eerder ballen naar voren, die later moeten uitmonden in doeltreffende beleidsvoorstellen. Zo leverde de Commissie na de voorzet voor een nieuwe EU-meerjarenbegroting (MFK) een vergelijkbaar visiedocument voor landbouw en voedsel.

Vergrijzing

In beide gevallen moet de voorzet in juli uitmonden in een concreet voorstel. En omdat het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) ondanks de structurele daling nog steeds een flinke uitgavenpost vormt (zie de grafiek), zal de besluitvorming erover waarschijnlijk parallel gaan lopen aan die over de EU-meerjarenbegroting.

In de landbouw slaat de vergrijzing hard toe. De gemiddelde leeftijd van boeren in de EU bedraagt 57 jaar; maar 12 procent van de agrariërs is jonger dan 40 jaar. Het aantrekkelijker maken van het beroep, begint bij het verbeteren van de inkomenspositie. De Commissie wil bevorderen dat boeren meer inkomen uit de markt kunnen halen, door hun positie in de waardeketen te versterken. Dat kan bijvoorbeeld door toe te treden tot coöperaties. Maar de Commissie wil ook praktijken bestrijden ‘waardoor boeren systematisch worden gedwongen om te verkopen beneden kostprijs’. Verder gaat het om het ontwikkelen van nieuwe inkomensbronnen, zoals bij agrarisch landschaps- en natuurbeheer.

Van voorwaarden naar prikkels

Daarmee wordt volgens de Commissie inkomenssteun vanuit het GLB niet overbodig. De directe betalingen uit het GLB maken nu zo’n 23 procent uit van het gemiddelde inkomen van boeren. De Commissie wil die betalingen wel sterker richten op boeren die echt actief zijn in de voedselproductie en inzetten voor economische vitaliteit en milieubehoud.

Tegelijkertijd wil zij gaan snoeien in de regelgeving. Het motto van het GLB gaat worden: van voorwaarden naar prikkels. Wat zou het verschil zijn met het eerdere motto van compliance naar performance? 

Omvang veestapel ter discussie

Sinds 2023 vormen nationale strategische plannen het nieuwe instrument voor een meer gebiedsgerichte inzet van de GLB-gelden. Die aanpak lijkt ook goed aan te sluiten bij wat de voorzet voor het nieuwe MFK schetst: elke lidstaat maakt een plan met belangrijke hervormingen en investeringen. Maar waarom ontbreekt in het visiedocument elke verwijzing naar die nationale strategische plannen?

De EU kan in belangrijke mate zelf voorzien in haar voedselbehoefte, maar is daarbij sterk afhankelijk van de invoer van kunstmest, veevoer en energie. Dat dwingt, zo vindt de Commissie, om nog eens goed te overwegen hoe eiwitten in de EU worden geproduceerd en geconsumeerd. Daarmee stelt zij voorzichtig, via de verhouding dierlijke en plantaardige eiwitten, de omvang van de veestapel ter discussie.