Door Tijn Sadée, correspondent pendelend tussen Brussel en Zuidoost-Europa

“Molim”, mompelt de norse ober. “Alstublieft.”
Anderhalf uur na onze bestelling plempt hij het dienblad neer op tafel en serveert met een vies gezicht de gegrilde gehaktworstjes, ajvar en kajmak uit.
Nederlander Ralph van der Zijden, ondernemer in de Servische hoofdstad Belgrado, glundert tevreden. “Hier word je, net als in Parijs, het liefst bediend door een stuk chagrijn gestoken in vaal zwart-wit kostuum. Dan weet je zeker dat je goed zit.”
Op het terras van zijn favoriete kafana, het Servische equivalent voor bistro, draait Ralph een sjekkie en vertelt over zijn liefde voor de Balkan. Als student Internationale Betrekkingen was hij er voor ngo-werk al eens geweest en dat beviel hem goed. Terug in Nederland, werkend als ambtenaar voor de gemeente Den Haag, knaagde de heimwee.
“Ik wilde terug. Dus: vaste baan en huis opgezegd. En daar stond ik op een dag in Belgrado. Het regende, de stad was vies en grijs, en ik dacht: waar ben ik aan begonnen?”

Nu, ruim tien jaar later, is hij eigenaar van de succesvolle fietsenverhuur en touroperator iBikeBelgrade. “Ik had het geluk dat er snel na mijn aankomst een hausse ontstond van citytrippers die na jaren van braaf stedenbezoek wel eens toe waren aan een maf avontuur. En daarvoor moet je in Belgrado zijn.

Op de broeierige zomeravond dat we elkaar spreken is net bekend geworden dat de Europese Unie vanwege de oorlog versneld de status van kandidaat-toetreder wil toekennen aan Oekraïne.
Goed nieuws voor de Oekraïners, vindt Ralph. Tegelijk tempert hij hun verwachtingen. “Kijk naar Servië: dit land onderhandelt al sinds 2014 met de Europese Unie over toetreding, maar niemand die er nog serieus rekening mee houdt dat het er ooit van komt.”

Stabilocratie

Wat niet meehelpt is de reputatie van de Servische president Aleksandar Vučić, die de Europese sancties tegen Rusland niet steunt en met Poetin onlangs nieuwe energiecontracten afsloot. De president staat bekend als een autocraat die als jonge minister van informatie nog diende in het regime van dictator Milošević, de aanjager van de Joegoslavische oorlogen in de jaren negentig. “Vučić was toen al de regisseur van haatdragende propaganda, en nog altijd weet hij als geen ander hoe je journalisten moet intimideren.”

Volgens Ralph bestaan er in Servië nauwelijks nog onafhankelijke media. “Er wordt hier democratietje gespeeld en de Europese Unie laat het oogluikend toe. Zolang Servië maar geen oorlogshitser meer is, vindt Brussel de ‘stabilocratie’ van Vučić wel best.”

Zelf ondervond Ralph de intimidatie toen hij als fietsgids met toeristen halthield voor het gebouw van de geheime politie. “Amper een kwartier later belde mijn Servische vrouw Jelena. ‘Je bent gespot, je moet daar weg!’ Haar broer, die voor de politie werkt, had via een collega gehoord dat ik voor dat gebouw een praatje stond te houden.” Het is volgens Ralph de aloude reflex in een vastgeroest systeem. “Ze willen je laten weten dat je in de gaten wordt gehouden. Dat ik hier louter fietstours organiseer hebben ze nooit geloofd. In hun ogen moet ik wel een buitenlandse spion zijn.”

Houthakken

Hij neemt de “absurditeiten” in het dagelijkse leven op de koop toe. “Ik ben nog altijd verliefd op Belgrado. Elke dag verloopt hier anders dan ik me had voorgenomen. Nadeel is dat je niet kunt vertrouwen op overheid, gezondheidszorg of pensioen. En wie een kapotte boiler heeft of ziek wordt, is afhankelijk van een betrouwbare loodgieter of dokter in de familie- of vriendenkring.”

Sinds de geboorte van zijn dochter Iva maakt hij plannen om te verhuizen naar het Servische platteland. “De smog en de stank in Belgrado zijn soms ondraaglijk. Ik heb al een domeinnaam, escapetothevillage.com, voor het aanbieden van accommodatie voor toeristen. Ik moet Jelena er nog wel van overtuigen dat ik kan houthakken. Ach, met een beetje Haagse bluf moet dat lukken.”

Volg Tijn op zijn reisblog www.balkandashboard.com