Als het om gesjoemel en discutabele benoemingen in de EU-bubbel gaat, was Michiel van Hulten wel wat gewend. Hij leidt immers al jaren het Brusselse kantoor van corruptiewaakhond Transparency International (TI). Maar toen afgelopen december de contouren van het Qatar-omkoopschandaal in het Europees Parlement bekend werden, sloeg dat ook bij hem in als een bom.
Van Hulten: “Ik was verrast door de enorme omvang, het ging om miljoenen euro’s waarmee mensen in het Parlement waren omgekocht. Een misdrijf zoals we dat nooit eerder hier hebben meegemaakt.”

Van Hulten, oud-voorzitter van de PvdA en oud-Europarlementariër voor die partij, is in zijn huidige functie als TI-directeur een bekende figuur in Brussel. En, ervaart hij: niet altijd overal welkom.

Toen hij ruim twee jaar geleden aanklopte bij de toenmalige topambtenaar van het Parlement, secretaris-generaal Klaus Welle, wachtte hem een verrassing. Van Hulten stelde Welle voor om ook eens het Parlement door te lichten.
“Maar we waren niet welkom”, zegt Van Hulten.
Uitgerekend de tempel van de Europese democratie, waar in debatten transparantie en de strijd tegen corruptie vurig worden bepleit, sloot zich als een oester.

Pottenkijkers niet welkom

Het is een klimaat waar pottenkijkers niet welkom zijn, zegt Van Hulten. Regels met betrekking tot de financiering van allerlei activiteiten worden in het Parlement slecht nageleefd. Benoemingen van ambtenaren zijn politieke deals achter de schermen. En de leiding van het Parlement waant zich onaantastbaar.

Aan die cultuur komt na Qatar-gate toch wel een einde, zou je denken?
Nee dus, zegt Van Hulten.
Sinds het vertrek van Welle is de nieuwe secretaris-generaal de Italiaan Alessandro Chiocchetti, die de topfunctie kreeg na een schimmige procedure. Chiocchetti komt uit de stal van Silvio Berlusconi’s partij Forza Italia.

Onder de ambtelijke leiding van Chiocchetti en de politieke leiding van Parlementsvoorzitter Roberta Metsola werd na Qatar-gate halsreikend uitgekeken naar strenge regels die omkoopschandalen, met oud- en huidige Europarlementariërs als verdachten, in de toekomst moeten voorkomen.
“Maar wat er nu op tafel ligt, stelt niks voor”, zegt Van Hulten. “Zo is er een voorstel om Europarlementariërs na het einde van hun termijn te verplichten tot een afkoelperiode van zes maanden, alvorens ze in een nieuwe functie als lobbyist weer het Parlement in mogen. Zes maanden, dat is niks! Een gotspe.”

De afkoelperiode zou minstens twee jaar moeten zijn, zegt Van Hulten.
“Daarnaast ligt er een voorstel om oud-Europarlementariërs die lobbyist worden uit te rusten met een speciale badge, dus níet de gewone bruine badge waaraan je nu lobbyisten in de wandelgangen herkent. Waarom die speciale status? Dit is van de zotte.”

Rotte appels

Van Hulten vreest dat Qatar-gate door de meeste Europarlementariërs wordt gezien als een zaak die draait om een paar rotte appels.
“Het liefst wil men zo snel mogelijk over tot de orde van de dag. Maar ik ben er steeds meer van overtuigd geraakt dat het gaat om structurele systeemfouten. Er zijn te veel Europarlementariërs met bijbaantjes, en te veel ambtenaren in dat Parlement die zich niet durven uit te spreken vóór hervormingen. Wie dat wél doet, riskeert zijn riante baan. En dus moddert alles door.”

Onlangs berekende Van Hultens TI dat alle Europarlementariërs bij elkaar – bovenop hun salarissen – jaarlijks in totaal 11,5 miljoen euro aan neveninkomsten hebben.
“Ja, je zou er inderdaad moedeloos van worden”, zegt hij. “Zelfs na Qatar-gate kent het Europees Parlement geen zelfreinigend vermogen.”

Tijn Sadée is correspondent pendelend tussen Brussel en Zuidoost-Europa. Volg hem op zijn reisblog
www.balkandashboard.com