Probeer je even voor te stellen: je huis is net volledig in puin geschoten maar desondanks vind je de energie om een nieuwe politieke partij op te richten. “Toch is dat precies hoe Volt Oekraïne onlangs het licht zag”, zegt Reinier van Lanschot vol ontzag over de jonge Oekraïense politicus die ervoor zorgde dat de pan-Europese partij Volt nu in 31 landen actief is.

Het is twee jaar na onze eerste ontmoeting, en co-president van Volt Europa Van Lanschot (1989) klinkt nog altijd even monter en optimistisch. Aan de vooravond van de vorige Europese verkiezingen, in 2019, was Volt nog maar in 19 landen actief. Nu dus in 31 landen. “We zijn van 5.000 leden gegroeid naar 27.500. In aanloop naar de aanstaande Europese verkiezingen, in juni 2024, zijn we professioneler geworden. We kunnen onze visie beter onder woorden brengen. Het gaat goed.”

Maar, geeft hij toe, voor wie droomde van een Europa van de rede en van vrede en veiligheid – de droom van Volt – is de oorlog in Oekraïne ronduit een nachtmerrie. “Het heeft me ook persoonlijk geraakt. De Wall Street Journal-journalist die in Rusland op valse gronden als spion is gearresteerd en nu al maanden vastzit, is een kennis van me. We kwamen elkaar via een gezamenlijke vriend tegen op verjaardagsfeestjes. Het is allemaal zo onwezenlijk en angstaanjagend.”

Europese treinen

Van Lanschot, stammend uit een bankiersgeslacht en opgegroeid in het lommerrijke Aerdenhout, heeft zich al vaker moeten verdedigen tegen het verwijt dat hij ‘verwend en geprivilegieerd’ is. So what, is zijn laconieke reactie doorgaans. “Het geluk dat ik had, heeft mij verplicht om goeie dingen te doen en verantwoordelijkheid te nemen.”

Die goeie dingen kwamen voor hem samen in het brutale idee voor Volt, opgericht in 2017, met een eensgezind partijprogramma en het streven naar een federale Europese Unie. Voor Volt bestaan voor vraagstukken als migratie, klimaatverandering, defensie en belastingontwijking alleen maar gezamenlijke Europese oplossingen. Voor dat ideaal zegde Van Lanschot zijn riante baan als manager ontbijtgranen bij Ahold op en werd partijvoorzitter.

En nu, zes jaar na de oprichting? “De noodzaak voor pan-Europese politiek is alleen maar groter geworden. We rennen van crisis naar crisis. De behoefte aan een brede visie is enorm, en die is wat Volt betreft: één Europese democratie die effectief is in het oplossen van de gezamenlijke problemen van alle Europeanen.”

Door de Oekraïne-oorlog is gezamenlijke Europese defensie – lange tijd een politiek taboe, want defensie was strikt een nationale aangelegenheid – in een stroomversnelling geraakt. “Tenminste één ‘positief’ effect van het conflict”, vindt hij. “Wij hamerden met Volt hier al jaren op.”

Eén van de speerpunten waarmee Volt campagne gaat voeren is een Europees treinennetwerk, als alternatief voor het massale en vervuilende low budget-vliegen. Nog altijd lopen plannen voor betere samenwerking tussen nationale spoorwegen spaak, vanwege technische problemen en competitieve redenen. Per land blijft elk nationaal spoorwegenbedrijf angstvallig zijn eigen belangen verdedigen.
Van Lanschot: “Maar met Volt-bestuurders die straks hopelijk in alle landen aan vergadertafels meepraten met één en dezelfde visie, zijn wij dé partij om die impasse te doorbreken.”

Geen water bij de wijn

Nadeel van de unieke partijstructuur van Volt is dat de thema’s van bijvoorbeeld Nederlandse Volters heel anders worden ontvangen in een ander ‘Volt-land’.

“Dat kan behoorlijk lastig zijn”, zegt Van Lanschot. “Voorbeeld: we deden mee aan verkiezingen in het overwegend religieus-conservatieve Malta waar wij vanwege ons pro-abortusstandpunt werden afgeschilderd als ultra-progressieven. We wonnen nul zetels. Maar we bepaalden wel het verkiezingsdebat! Op dat belangrijke abortusvraagstuk hebben we geen moment overwogen om voor Malta dan maar wat water bij de wijn te doen.”

Bij de vorige Europese verkiezingen bemachtigde Volt Europa één zetel in het Europees Parlement. Van Lanschot mikt in juni 2024 op minstens 15 zetels. “Moet kunnen. En vervolgens is er met Volt in heel Europa enorm veel werk aan de winkel. Er moet een betere debatcultuur komen in Europa. Ik wil een einde maken aan kortzichtige en polariserende politiek.”

Tijn Sadée is correspondent pendelend tussen Brussel en Zuidoost-Europa. Dit was zijn laatste ‘Rafelrand’. Volg Tijn op zijn reisblog www.balkandashboard.com