Om luchtkwaliteit, uitstoot- en andere milieudoelen te halen, willen veel Nederlandse gemeenten minder ‘vieze’ voertuigen toelaten op hun wegen. In 2025 zullen twintig Nederlandse steden daarom emissievrije zones introduceren, waar alleen nog moderne en groene busjes en vrachtwagens welkom zijn.

De handhaving van dit soort zones pakt tot dusver echter problematisch uit. Waar Nederlandse vervoerders in op de Rotterdamse Maasvlakte bijvoorbeeld al met strenge regels geconfronteerd worden, bestaat er een kloof in de handhaving voor buitenlandse busjes en vrachtwagens.

Geen Europese registratie

De camera’s die worden gebruikt voor handhaving in emissievrije zones kunnen namelijk geen grip krijgen op buitenlandse kentekenplaten. Dit betekent dat waar Nederlandse wagens steeds schoner moeten, buitenlandse vervoerders na 2025 vrij spel dreigen te krijgen.

De handhaving in deze zones wordt uitgevoerd met behulp van speciale camera’s die kentekenplaten scannen en het bouwjaar en de emissieklasse van voertuigen controleren. In Nederland zijn deze gegevens nationaal geregistreerd in een openbaar register van de Rijksdienst Wegverkeer.

De grote maar: in dit register staan geen gegevens van buitenlandse voertuigen. En omdat er geen Europese wetgeving bestaat om voertuiggegevens met andere landen uit te wisselen, is het beboeten van buitenlandse overtreders zo goed als onmogelijk.

Ongelijk speelveld

De gemeente Rotterdam, waar op de Maasvlakte al met emissievrije zones gewerkt wordt, probeerde het probleem aan te pakken door een registratieplicht voor buitenlandse voertuigen in te voeren. Dit bleek al snel onvoldoende vanwege het ontbreken van sanctiemogelijkheden. Hierdoor registreerde uiteindelijk maar de helft van de buitenlandse vrachtauto’s zich.

Volgens ondernemersorganisatie voor transport en logistiek TNL is meer Europese samenwerking daarom essentieel. “Om de eigenaarsgegevens te achterhalen van de andere helft, is medewerking nodig van de buitenlandse registratieautoriteiten. Die blijken dat bijna altijd te weigeren”, schreven zij in 2018. “Daarnaast blijkt dat boetes voor vrachtauto’s waarvan de gegevens wel bekend zijn, ook niet door andere lidstaten in behandeling worden genomen.”

Europese en onderlinge afspraken

Om dit probleem op te lossen, zijn er gesprekken gaande op Europees niveau, waarbij Nederland zich inzet voor een Europese oplossing. Er wordt ook gewerkt aan het uitbreiden van afspraken tussen individuele landen, zoals die al bestaan met België.

Op de korte termijn lijkt de aangekondigde herziening van de Cross Border Enforcement (CBE)-regels mogelijk een Europese opening te bieden. Deze regels verplichten uitwisseling van voertuiggegevens bij verkeersovertredingen, zoals te hard rijden, het negeren van verkeerslichten, of rijden onder invloed. Nederland lobbyt om ook milieuovertredingen toe te voegen aan deze lijst.

Lange weg te gaan

Een Europees onderhandelaar liet weten aan Nieuwsblad Transport dat “de Europese Commissie hard inzet op het verbeteren van de luchtkwaliteit. Dat stimuleert de Commissie, maar ze is voorzichtig om de CBE-regels drastisch aan te passen. Deze gaan nu namelijk alleen over verkeersveiligheid.”

Er lijkt dus nog een lange, vervuilende weg te gaan voordat Brussel met regelgeving komt. Al lijkt de bereidheid wel langzaamaan toe te nemen. Nederlandse gemeenten zullen in 2025 naar verwachting nog zelf moeten uitzoeken hoe zij hun emissievrije zones zo eerlijk mogelijk kunnen handhaven.

Meer hierover lees je in de nieuwsbrief Klimaat & Energie van Bijou van der Borst. Abonneer je, en je bent elke vrijdagochtend weer op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.