Oorspronkelijk reageerde de Europese Unie opgelucht op het Inflatiereductie-plan (IRA) van de Amerikaanse president Joe Biden. Eindelijk ging de tweede grootste uitstoter ter wereld een ernstige poging doen om zijn industrie te vergroenen. Het plan omvat ook zo’n 369 miljard dollar aan subsidies voor bedrijven die groene technologieën maken in de VS. Fabrikanten van onder meer elektrische auto’s, zonnepanelen en batterijen komen daarvoor in aanmerking.
Brussel schoot echter in een kramp. Omdat hierdoor een heleboel Europese bedrijven misschien wel eens hun fabrieken naar de VS zouden gaan verplaatsen. Voor deze Europese bedrijven zijn de subsidies uit het Inflatiereductie-plan immers een mooi meegenomen zakcentje.
“De grootste uitdaging voor de Europese industrie”
Volgens Eurocommissaris voor Concurrentie Margrethe Vestager vormt het Inflatiereductie-plan, samen met de oorlog in Oekraïne, de grootste uitdaging voor de Europese industrie. “Het plan trekt investeringen en jobs naar de VS, ten koste van hun bondgenoten, zoals de EU.” Ook de Nederlandse handelsminister Liesje Schreinemacher noemde het plan al “zeer verontrustend”. Volgens haar kan de impact op onze economie zeer groot zijn.
Toch keek Brussel aanvankelijk de kat uit de boom. Naar traditie werd een ‘taskforce’ opgericht, een speciale praatgroep die het tot een akkoord met de Amerikanen moest schoppen. Volgens Eurocommissaris Vestager zouden de Amerikanen wel oog hebben voor onze zorgen. Maar de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken zou tegen Vestager hebben gezegd “dat de wet nu nog aanpassen, erg moeilijk gaat worden.”
Oorlogstaal
Naarmate het onwaarschijnlijker werd dat de Amerikanen zouden bijdraaien, verhardde de toon in Europa. Op initiatief van de Franse president Macron, die op dag één al oorlogstaal sprak, wil de Europese Commissie nu een gelijkaardige Europese subsidieregeling opstarten. Die moet onze bedrijven overtuigen om niét te verhuizen.
Zo’n plan lijkt geen moment te laat te komen. Volgens Politico heeft de Zweedse batterijontwikkelaar Northvolt al gezegd dat het een fabrieksuitbreiding in Duitsland uitstelt en in plaats daarvan naar de VS kijkt. Ook het Duitse Bosch heeft al bijna een half miljard dollar geïnvesteerd in de Amerikaanse productie van elektrische motoren en batterijen na de lancering van het Inflatiereductie-plan. Bij vele Europese bedrijven klinken gelijkaardige verhalen.
Europarlementariër Esther De Lange (CDA) juicht het toe dat Brussel optreedt: “We mogen dit niet pikken van de Amerikanen, enkel en alleen omdat ze onze vrienden zijn.” Volgens De Lange moeten bovenop de subsidieplannen van de Europese Commissie ook de staatssteun- en concurrentieregels flexibeler en strategischer worden.
Ook Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) greep gisteren zijn kans in het Europees Parlement: “Ik ben het ermee eens dat we investeringen en staatssteun nodig hebben om ons continent te vergroenen. Maar tijdens de Europese top moeten de leiders ook kijken naar grotere innovatiefondsen.”
Enige voorzichtigheid
Eurocommissaris Vestager benadrukt in het Europees Parlement wel dat de subsidieregeling enkel tijdelijk mogelijk is: “Elke vorm van staatssteun betekent namelijk dat geld van de belastingbetaler naar de aandeelhouders vloeit. Daar kunnen goede redenen voor zijn, maar op de lange termijn moet de Europese industrie competitief zijn op zichzelf.” Volgens Bas Eickhout moet de Europese Commissie zich ver houden van het aandeelhouderskapitalisme, als het zich zorgen maakt over het verdwijnen van belastinggeld in hun zakken.
Tijdens de Europese top van vandaag zullen ook de Europese leiders zich over het thema buigen. Een senior EU-diplomaat vertelt dat Nederland het probleem eerst “in kaart wil brengen voordat nieuwe Europese fondsen opgericht worden.” Als het van Nederland afhangt, grijpt Brussel enkel zeer doelgericht in. Namelijk alleen in die sectoren en bedrijfstakken waar door het Inflatiereductie-plan het grootste risico op verhuizing bestaat. “Want we moeten uitkijken dat we niet in een subsidiewedloop terechtkomen, waarin ook landen buiten de VS en de EU meegetrokken worden”, vertelt de diplomaat.
