De EU-leiders waren het vorige week donderdag met elkaar eens. De Europese Unie moet meer doen op het gebied van migratie. Ze willen vooral de instroom van migranten beperken en uitgeprocedeerde asielzoekers sneller terugsturen naar hun land van herkomst. Maar de leiders maken zelf geen Europese wetgeving, dat is aan de Europese Commissie. De voorzitter, Ursula von der Leyen, schreef daarop vorige week een brief met tien nieuwe prioriteiten. Wat houden deze in? We zetten het op een rijtje.
Bestaand beleid versnellen
Allereerst kijkt Von der Leyen naar het sneller invoeren van de bestaande afgesproken regels. Na jaren van onderhandelingen is er eerder dit jaar een asiel- en migratiepact afgesloten. Hierin staan regels die er bijvoorbeeld voor zorgen dat de buitengrenzen beter worden bewaakt. De regels zorgen ook voor een snellere terugkeerprocedure voor migranten van wie de asielaanvraag is afgewezen.
Omdat het nogal een kluif is om deze verzameling aan regels in ieder EU-land in te voeren, hebben de lidstaten hiervoor twee jaar de tijd gekregen. Maar dat gaat sneller moeten, stelt Von der Leyen. Daarvoor gaat de Europese Commissie met ieder land om tafel om te kijken naar de specifieke uitdagingen om zo te zien hoe de EU hierin kan ondersteunen. “Als we onderdelen van dit pact versneld kunnen invoeren, op een verantwoorde manier, zou ik niet weten wat daartegen is”, zei Europarlementariër Jeroen Lenaers (CDA/EVP) daarop gisteravond in tv-programma Buitenhof.
Europarlementariër Tineke Strik (GroenLinks-PvdA/de Groenen) kon daar wel wat op bedenken. Die “verantwoorde manier” is namelijk wat haar betreft een belangrijke voorwaarde. “Waar het vooral misgaat, is het negeren van de regels die er al zijn en vervolgens al met proefballonnetjes komen om het toch anders te doen”, stelt Strik. Daarmee verwijzend naar het door minister Reinette Klever (PVV) voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp gepresenteerde idee. Klever stelt voor om in Oeganda een terugkeercentrum te creëren voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Ondanks zorgen wil de Europese Commissie “sommige elementen van het pact” versneld invoeren.
Von der Leyen en terugkeerhubs
Het idee van ‘terugkeerhubs’, detentiecentra buiten de EU voor uitgeprocedeerde asielzoekers, lijkt momenteel bij veel Europese leiders aan te slaan. Nederland kijkt dus naar Oeganda. En de Italiaanse premier Giorgia Meloni is vorige week zelfs al begonnen met het opvangen van asielzoekers in Albanië. De rechter oordeelde daar echter een paar dagen later al over dat de opgevangen asielzoekers er recht op hadden voor hun asielaanvraag in Italië te verblijven. Toch ziet Von der Leyen deze Italië-Albanië-procedure als een voorbeeld. Ze wil dit soort “innovatieve ideeën” verder onderzoeken en aanmoedigen.
Dat vindt Europarlementariër Strik juridisch en ook “moreel twijfelachtig”, terwijl haar collega Lenaers vindt dat dat afhangt van de aanpak. Volgens hem is het bovendien zo dat wat er in Italië gebeurt wel zou zijn goedgekeurd door de rechter als de regels uit het migratiepact al waren ingevoerd. Wat hem moreel meer dwarszit, is het huidige systeem, dat volgens hem vooral mensensmokkelaars beloont. Een probleem waar Von der Leyen “met meer haast” aan wil werken door beleid dat nog in de maak is sneller rond te krijgen. Ook moet Europol beter uitgerust worden om lidstaten te ondersteunen in de aanpak van georganiseerde misdaad.
Terugsturen van migranten
Momenteel zijn maar twintig procent van de asielzoekers die geen verblijfsvergunning hebben gekregen daadwerkelijk teruggekeerd naar hun land van herkomst. Dat de terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers moet toenemen, is een punt waar Von der Leyen de EU-leiders nu in bijvalt. Hoe Von der Leyen dat voor mekaar wil krijgen? Naast het doorzetten van het implementeren van huidige wetgeving moeten de terugkeerprocedures in de verschillende lidstaten geharmoniseerd worden. Op die manier moet worden voorkomen dat migranten die te horen hebben gekregen dat ze moeten vertrekken niet de “gaten in een systeem” kunnen gebruiken om dit in een andere lidstaat te omzeilen.
Grenscontroles zijn “een laatste redmiddel”
Enkele andere methodes die Von der Leyen voorstelt zijn het werken aan noodplannen, zoals de EU’s laatste aankondiging van extra humanitaire hulp ter waarde van 30 miljoen euro voor Libanon. Ook moet het grensvrije gebied Schengen versterkt worden. Grenscontroles, zoals Duitsland die recent weer heeft ingevoerd, moeten volgens haar “een laatste redmiddel” zijn. In plaats daarvan wil de Commissie overleg tussen lidstaten faciliteren om er zo uit te komen via dialoog. Dit stelt ze voor, ook met het oog op het versterken van Europa’s concurrentiekracht.
De toekomstige Eurocommissaris voor het Middellandse Zeegebied moet zich daarnaast inzetten voor “betere relaties met belangrijke landen van herkomst en doorvoer”. Dit moet volgens de voorzitter helpen met het aangaan van partnerschappen die uiteindelijk de stroom van migranten naar Europa moet minderen en terugkeer naar de regio moet bevorderen. Het inzetten van migranten door Rusland en Belarus als wapen in Polen moet via diplomatie worden bevochten door de Eurocommissaris voor Binnenlandse Zaken en Migratie. En tot slot moet de EU kijken hoe ze haar unieke instrumenten, zoals visa- en handelsregelingen, strategisch kan gebruiken.
Tweewekelijks praat redacteur Meike van Noortwijk je bij over wat er in de Europese Unie op het vlak van migratie gebeurt – en wat dat voor Nederland te betekenen heeft. Blijf op de hoogte en abonneer je hier.
