Babbel in de bubbel | ‘Schengen’, het grootste grensvrije gebied ter wereld

In de rubriek ‘Babbel in de bubbel’ schrijft Tinne Horemans, eindredacteur van Brusselse Nieuwe, om de week over mistige woorden, ingewikkelde begrippen en curieuze fenomenen in de Brusselse bubbel.

4 min. leestijd
(Bron foto: iStock)

“Paspoort, alsjeblieft!” Voor wie reist door landen in het zogeheten ‘Schengengebied’, behoort dat verzoek tot het verleden. Grenscontroles vinden enkel nog plaats aan de buitengrenzen van het hele Schengengebied.

Nieuwe EU-lidstaten treden echter niet zomaar toe tot deze zone. Ze moeten eerst aan een aantal voorwaarden voldoen om de veilige buitengrenzen te garanderen. Het gaat om afspraken over het visumbeleid, asielbeleid en de samenwerking tussen politie en justitie.

Als blijkt dat een land aan de voorwaarden voldoet, moeten alle Schengenlanden instemmen met de toetreding.

50 euro

Alle landen, dat zal Bulgarije geweten hebben. Het land is sinds 2007 lid van de EU, en voldeed volgens de Europese Commissie in 2011 al aan de voorwaarden, maar Nederland en Oostenrijk wilden Bulgarije niet bij de Schengenclub.

Volgens Nederland functioneerde de rechtsstaat in Bulgarije onvoldoende waardoor het de criminaliteit en corruptie niet goed kon aanpakken. Goede bescherming van de buitengrenzen is dan niet mogelijk, redeneerde het Nederlandse kabinet.

Voor wie de redenering niet begreep, gebruikte Rutte een niet mis te verstaan beeld. “Stel, als er dan een grenshek staat, en je kan met een 50-euro-biljet alsnog de grens over… Ik zeg niet dat het gebeurt, ik wil zeker weten dat het niet gebeurt.”

De Bulgaren waren niet blij, voelden zich beledigd en weggezet als ordinaire boefjes. Roemenië, dat van Nederland ondertussen wel een voldoende kreeg, maar helaas aan Bulgarije grenst, was mede de klos.

Meer dan 400 miljoen

En natuurlijk willen ze dolgraag bij de club. Vandaag is het Schengengebied het grootste gebied ter wereld waar mensen vrij kunnen rondreizen. Bijna 420 miljoen mensen kunnen zich zonder grenscontroles verplaatsen tussen 29 landen voor hun werk, om te studeren of voor een citytrip.

Het begon klein. In 1985 sloten 5 EU-landen (Frankrijk, Duitsland, België, Nederland en Luxemburg) een akkoord in een dorpje op de grens met Frankrijk en Duitsland, het Luxemburgse Schengen.

Enkel in uitzonderlijke omstandigheden mogen Schengenlanden weer controles instellen aan bepaalde binnengrenzen, opnieuw met toelating van alle lidstaten. Dat gebeurde bijvoorbeeld tijdens de pandemie en de toegenomen migratiestroom in 2015.

De Europese grens- en kustwacht Frontex bewaakt de buitengrenzen. Aan het hoofd staat nu de Nederlander Hans Leijtens. Hij moet voor verandering zorgen na het vernietigende rapport van anti-corruptiewaakhond OLAF over Frontex’ slechte behandeling van migranten.

Bijna

Er zijn ondertussen 29 Schengenlanden. 25 EU-lidstaten zijn lid. Kroatië trad een jaar geleden toe. EU-lidstaten Cyprus en Ierland behoren niet tot de club. Verder zijn 4 niet-EU-landen lid: Liechtenstein, Noorwegen, Zwitserland en IJsland. Lees meer over dit onderwerp op Schengen.News.

En EU-lidstaten Roemenië en Bulgarije? Gedeeltelijk lid.

Met de vinger zwaaien

Roemenië en Bulgarije kregen na meer dan tien jaar wachten (sinds hun EU-lidmaatschap) eind vorig jaar heuglijk nieuws. Sinds 30 december 2023 zijn ze deels lid van het Schengengebied. In de lucht en op de zee zullen er vanaf 31 maart 2024 geen grenscontroles meer zijn.

Nederland trok zijn veto in. “Aangezien Bulgarije nu wél de nodige hervormingen heeft doorgevoerd”, schreef staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie) in een brief aan de Tweede Kamer. Wellicht vond Brussel het nu ook welletjes geweest. Volgens andere lidstaten, de Europese Commissie en het Europees Parlement voldeed Bulgarije al lang aan de voorwaarden.

“Nederland vindt het wel belangrijk dat Bulgarije blijft werken aan stevige buitengrenzen”, voegde de staatssecretaris er nog aan toe. Heerlijk: nog even met de vinger zwaaien (in de inmiddels beruchte Nederlandse traditie van bedilzucht); straks kan het niet meer.

Of wel? Als de Roemenen en de Bulgaren met de auto het Schengengebied in willen, moeten ze nog altijd hun paspoort laten zien. De gesprekken over vrij reizen over land zullen dit jaar plaatsvinden.

Correctie (30 december 2023): In een eerdere versie van dit artikel stond dat de lucht- en zeegrenzen al werden opgeheven op 30 december 2023. Het besluit werd toen genomen; pas op 31 maart 2024 zullen de controles daadwerkelijk worden opgeheven.

Een woord, begrip of fenomeen voor een nieuwe Babbel in de bubbel? Schrijf naar tinne@brusselsenieuwe.nl