“Hell no”, reageert klokkenluider Fidelia Onoghaife op de vraag of ze het weer zou doen. De financiële en emotionele gevolgen van het melden van misstanden waren te groot voor haar. Ze vertelt over de enorme impact die het melden van misstanden bij haar werkgever had op haar leven. Dat zei ze donderdag tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer, ter voorbereiding van een wetsvoorstel.
Het was een met klem aangevraagd gesprek, omdat mensen die maatschappelijke misstanden melden in Nederland onvoldoende bescherming krijgen. Ook geven direct betrokkenen adviezen om dit wetsvoorstel te verbeteren. “De wet in deze vorm laat melders in de kou staan”, zeggen organisaties die klokkenluiders beschermen.
Het belang van klokkenluiders is de afgelopen jaren meer dan eens gebleken, zoals tijdens de toeslagenaffaire of bij Dieselgate. De Europese Unie schreef in 2019 een richtlijn om klokkenluiders meer bescherming en hulp te bieden. Maar Nederland maakte een minimale en onnodig complexe versie van deze wet. Ook de Raad van State is kritisch over het wetsvoorstel in de huidige vorm.
“De manier waarop Nederland het nu lijkt te gaan doen, maakt het voor melders van maatschappelijke misstanden eigenlijk alleen maar ingewikkelder”, zegt Albert Roele van Het Huis voor Klokkenluiders.
Van de regen in de drup
“Door deze aanpassing worden constructiefouten in de huidige wet niet aangepast”, zegt Roele. We zijn bang om zo van de regen in de drup te belanden.” Organisaties die klokkenluiders beschermen vragen om een betere toepassing van de Europese richtlijn. Zelf landen Slowakije en de Baltische Staten passen de Europese richtlijn vollediger toe dan Nederland.
Het Huis voor Klokkenluiders is er om melders van misstanden te beschermen. Dit doen zij als zelfstandig bestuursorgaan, maar vervolgens moeten ze wel alle zeilen bijzetten om werkelijk iets te kunnen doen. Daarom doen ze drie voorstellen om de wet te verbeteren:
- Er moet een onafhankelijk fonds komen waarop melders een beroep kunnen. “Zo kunnen we ze financieel ondersteunen. Een melding gaat vaak gepaard met psychische problemen en juridische kosten. We weten van iemand die 60.000 euro aan advocatenkosten kwijt was”, vertelt Roele.
- Er moet een mogelijkheid komen om bindende aanwijzingen te kunnen geven aan bedrijven. Zo kunnen ze bijvoorbeeld bij bedrijven een kortdurende bevriezing afdwingen van de arbeidsrelatie. Dit kan escalatie voorkomen. En de mogelijkheid om in te grijpen als een melder represailles ondervindt.
- Erken het Huis als kennisinstituut. Kennis en inzicht opgedaan door het Huis in zijn advies- en onderzoekswerk kan leiden tot informatie die werkgevers kunnen gebruiken om een goed en veilig intern meldklimaat te realiseren
Hoe nu verder?
De Tweede Kamer is nu aan zet. Die bepaalt of de wet wordt herzien of dat ze wordt ingevoerd zoals ze nu luidt. “We hebben liever dat het wat langer duurt en dat de Kamer de wet beter uitwerkt. In plaats van een wet waardoor we melders van misstanden niet beter kunnen helpen”, aldus Roele.
