Frans Timmermans wil er heel duidelijk over zijn. “Als je in een kabinet zit en je bent het ergens niet mee eens, dan zeg je dat ín het kabinet.” Zo ook bij de Europese Commissie: kritiek houd je “intern”. 

Dat legt hij uit aan VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz bij het eerste debat van deze verkiezingen, bij College Tour. Yesilgöz zal waarschijnlijk al wel gehoord hebben van het met-één-mond-spreken-principe waaraan kabinetsleden zoals zijzelf gebonden zijn, maar ze doen allebei even alsof dat niet het geval is. 

Soms

Ze heeft hem zojuist aangevallen op de Tunesiëdeal, onder luid applaus van de studentenzaal: “Maar meneer Timmermans, u was toch Eurocommissaris toen Von der Leyen die deal sloot?” 

Het bleef daar niet bij: afgelopen zondag begon D66-fractievoorzitter Jan Paternotte er weer over bij het WNL-debat: Timmermans was “deels schuldig aan de desastreuze Tunesiëdeal”.

Maar nee, legt Timmermans uit, hij heeft “vanaf het begin gezegd” dat hij het een verschrikkelijk plan vond. Dat moest alleen wel binnenskamers, want dat is nou eenmaal de regel. “Ik kan het nu zeggen omdat ik niet meer in de Commissie zit.”

Het is een regel die soms geldt, en als het uitkomt, niet geldt.

Anderhalf jaar geleden, toen Timmermans nog middenin de Europese Commissie zat, speelde er ook zo’n meningsverschil. Bij zijn Lunshoflezing in Nieuwspoort sprak hij er toen wel over.

Toen wel

Het ging over de rechtsstaat in Polen. Binnen de Europese Commissie was sprake van een ‘juridisch meningsverschil’, aldus Timmermans. Hij had samen met collega Margrethe Vestager tegen goedkeuring van het Poolse herstelplan gestemd, en dus tegen het overmaken van 36 miljard euro. Op die goedkeuring werd toen al een tijdje gewacht, maar vanwege de zorgen over de vervallende rechtsstaat in het land was het tot dan toe uitgesteld. De rest van de Europese Commissie vond dat Polen al wel genoeg had gedaan en dat het geld dus kon worden overgemaakt. 

Het speelde toen Timmermans net in een opiniestuk met PvdA-wethouder Marjolein Moorman duidelijk gemaakt had dat hij wilde “bijdragen” aan een fusie met GroenLinks, maar daar niet zelf leiding aan wilde geven. Daar kwam hij later op terug: hij moest het tegen die tijd nog maar eens bezien.

Een ander, openbaar, meningsverschil: toen de Commissie investeringen in aardgas en kernenergie als ‘groene investeringen’ wilde markeren, dat speelde begin 2022. Timmermans was tegen, en liet dat ook publiekelijk weten.

Direct naar huis

Het is maar net hoe goed of slecht een intern conflict uitkomt. Zo kon Mona Keijzer direct naar huis als staatssecretaris toen ze zich in de coronacrisis tegen coronamaatregelen keerde. Wopke Hoekstra kwam nog net weg met het in twijfel trekken van de stikstofdoelen die het kabinet zichzelf had gesteld. Mark Rutte had er “staatsrechtelijke vraagtekens” bij, maar daar bleef het bij.

Het gebeurt natuurlijk vaker in de Commissie dat iemand, publiekelijk of niet publiekelijk, tegen de stroom indruist. Laatst nog liep de Hongaarse Eurocommissaris enorm op de troepen vooruit door aan te kondigen dat alle financiële hulp aan Palestina werd stopgezet. Daar bleek de rest van de Commissie het algauw mee oneens te zijn, de onenigheid daarover was redelijk openbaar.

Geen bewijs

Dat er binnen de Commissie wel eens meningsverschillen zijn, is niet zo gek. Tussen 27 nationaliteiten en verschillende politieke kleuren kun je best weleens anders tegen dingen aankijken. Follow the Money berichtte onlangs dat van de helft van de Commissievergaderingen een soort ‘schaduwnotulen’ worden gemaakt. Als er eens een stevig meningsverschil is, wordt het daarin vastgelegd. De aantekeningen worden dertig jaar achtergehouden.

Lezen we dan over dertig jaar hoe Frans Timmermans zich verzet heeft tegen de Tunesiëdeal? Nee, zocht Follow the Money al uit: de Commissie heeft er geen schriftelijk bewijs van kunnen vinden, volgens een woordvoerder van de oud-Eurocommissaris is de kritiek mondeling geuit. Geen notulen, en ook geen schaduwnotulen.