In de Nederlandse media was meer aandacht voor een ander Europees afscheid: dat van de rookworst-aroma’s. Ook niet zo gek: rookworsten nemen in veel Nederlandse harten een grotere plaats in dan Europarlementariërs. Afscheid nemen van iemand die je niet kent, waarom zou je?
Op hun beurt hebben de Europarlementariërs geprobeerd ergens anders afscheid van te nemen: het transparantieprobleem. Na het omkopingsschandaal Qatargate, het schandaal rondom Voice of Europe (Russische beïnvloeding) en recent de opgepakte medewerker van AfD-Europarlementariër Maximilian Krah (Chinese beïnvloeding), is duidelijk dat het Europees Parlement nog wel een laagje transparantie kan gebruiken. Want de regels die er wel zijn, zo concludeerde de Europese Rekenkamer deze maand, bieden nog te veel ruimte aan onzuivere praktijken.
Het is ook de conclusie die Follow the Money-journalist Lise Witteman trekt. Deze week presenteerde ze haar nieuwe boek Wie let er op Brussel? in de Balie. Het Brusselse bureau van Follow the Money kwam begin dit jaar met een onderzoek waaruit bleek dat bijna een kwart van de Europarlementariërs de pers heeft gehaald met een schandaal.
Waakhonden
NSC-lijsttrekker Dirk Gotink voegde zich in de Balie volledig bij Wittemans missie: “Brussel heeft ontzettend veel ongecontroleerde macht, geen wonder dat Rusland en China willen infiltreren.”
Toch is het zijn christendemocratische fractie, zo wees Witteman hem terecht, die transparantievoorstellen eerder dwarsboomt dan vooruit helpt. Follow the Money deed onderzoek naar het stemgedrag van die politieke groep en kwam tot de conclusie dat de politici zich weliswaar veel uitspreken tegen beïnvloeding en corruptie, maar voorstellen om dat op te lossen telkens om zeep helpen. De sociaaldemocraten, die met Qatargate in een slecht daglicht kwamen te staan, stemden het meest vóór dergelijke plannen.
Donderdag is in Straatsburg gestemd over een oplossing, of in elk geval een stap in de richting. Een nieuwe integriteitswaakhond voor de Europese instellingen, die alle losse institutionele waakhonden, lobbyregels en transparantieregisters moet samenvoegen tot één geheel. Het idee overleefde de stemming, zij het nipt. Centraal georganiseerd worden dan regels opgesteld voor het Europees Parlement, de Commissie, Raad en andere EU-instellingen.
Meer tanden
Hoe succesvol het in de praktijk gaat werken, daar zijn wat vraagtekens bij te plaatsen. Zo heeft de raad van de regeringsleiders al aangegeven er niet zo’n behoefte aan te hebben.
De onafhankelijke waakhond Transparency International concludeert dat de Europarlementariërs ‘the bare minimum’ voor elkaar hebben gekregen. De nieuwe Integriteitswaakhond is een afgezwakt plan, “Het zal niet onafhankelijk zijn, en niet het mandaat hebben om Europarlementariërs te onderzoeken en te sanctioneren.” Om het nieuwe orgaan echt te laten slagen zou het ook moeten kunnen ingrijpen, vindt de ngo. Die macht heeft het niet meegekregen.
Dat komt overigens grotendeels door verzet van Gotinks fractie, het christendemocratische EVP. De sociaaldemocraten en de liberalen zijn ontevreden met het eindresultaat, omdat ze gehoopt hadden op iets met meer tanden.
Misschien is het iets voor de volgende lichting Europarlementariërs, die kunnen zich straks afzetten tegen hun voorgangers.
