18:35 uur: Gesprekken verlopen moeizaam

De gesprekken verlopen moeizaam, de lunch liep behoorlijk uit en met name Frankrijk en Duitsland worden het niet eens over handel. Hoe moet Europa reageren op de Amerikaanse importheffingen?

En ook Mercosur zorgt voor onenigheid. Mercosur is een handelsblok van Zuid-Amerikaanse landen (waaronder Brazilië en Argentinië) waarmee de EU al jaren onderhandelt over een vrijhandelsakkoord. Duitsland wil dat die deal nu eindelijk wordt goedgekeurd, maar Frankrijk blokkeert dat, vooral vanwege zorgen over landbouw, voedselnormen en ontbossing. Parijs wil strengere garanties dat producten uit Mercosur aan Europese standaarden voldoen.

16:25 uur: Defensie conclusies

De eerste deal van de dag is er. EU-leiders zijn het eens geworden over, je raadt het al, meer geld uitgeven aan defensie. Ze onderstrepen het belang om meer te spenderen en vooral beter samen te investeren. Ze verwelkomen ook het SAFE-instrument van Commissie voorzitter Ursula von der Leyen dat EU-landen in staat stelt meer geld te lenen om uit te geven aan defensie.

Tegelijkertijd benadrukken ze de flexibiliteit waarmee EU-landen gebruik kunnen maken van de regeling. Nederland bijvoorbeeld, zegt geen gebruik te willen maken van Europese leningen om meer aan defensie te spenderen.

Verder roepen ze de EU op om meer te investeren in de defensie-industrie. Niet alleen grote bedrijven maar ook midden- en kleinbedrijven. De productie van wapens en munitie moet flink omhoog, concluderen ze.

14:40 uur: ‘Macron stelt minder ambitieus klimaatdoel voor’

De Franse president Emmanuel Macron — die overigens te laat arriveerde op de EU-top, waardoor de gesprekken ruim een half uur later begonnen — zou volgens ingewijden een controversieel voorstel voorbereiden: het loskoppelen van de onderhandelingen over het EU-klimaatdoel voor 2035 van het bredere emissiedoel voor 2040. Dat meldt Politico op basis van gesprekken met EU-ambtenaren uit vier lidstaten. Frankrijk zoekt hierin steun bij onder meer Polen en Hongarije, die eerder kritisch waren over ambitieuze klimaatmaatregelen. Een dergelijke splitsing kan leiden tot een verzwakt klimaatpad. Het voorstel is overigens niet door officiële kanalen bevestigd.

Macron doelt op het 2035-doel dat de EU uiterlijk september moet indienen bij de Verenigde Naties, zoals vereist onder het Klimaatakkoord van Parijs. Omdat de EU al doelen heeft voor 2030 en 2040, stelt de Commissie voor om het 2035-doel daar logisch tussenin te plaatsen. Volgende week woensdag presenteert Eurocommissaris voor Klimaat Wopke Hoekstra de definitieve plannen van de Commissie, met daarin een reductiedoel van 90 procent in 2040 ten opzichte van 1990. Ook stelt hij voor om buitenlandse koolstofkredieten deels mee te laten tellen. Lees hier meer over dat plan. 

Nederland heeft voorafgaand aan de top nog geen standpunt ingenomen over de klimaatplannen, en wil Hoekstra’s voorstel afwachten.

14:15 uur: ‘Meeste Hongaren geen zin in Oekraïne’

Wat Viktor Orbán betreft is er geen ruimte voor Oekraïne in de EU. Voorafgaand aan de top haalt de Hongaarse premier een niet-bindend Hongaars referendum aan waarin 95 procent van de Hongaren zegt Oekraïne niet bij de EU te willen. Ik sta hier met een mandaat, stelt Orbán.

Hoewel Oekraïens lidmaatschap niet op de agenda staat vandaag, blijft het onderwerp spelen. Hongarije wil de oorlog niet ‘integreren’ zegt hij. Een land dat in oorlog is lid maken van de EU, brengt heel de EU in oorlog stelt Orbán. Vragen of hij zijn positie heroverweegt zodra er vrede is, negeert hij.

13:55 uur: Metsola: Europa moet meer doen voor de Europese veiligheid

Parlementsvoorzitter Roberta Metsola roept EU-leiders op om meer te doen voor de Europese veiligheid. Dat betekent ook vrede in het Midden-Oosten. De recente wapenstilstand tussen Israël en Iran noemt ze “een hoopvolle stap”. Wel waarschuwde ze dat Iran nooit een kernbom mag krijgen. Daarnaast hoopt ze dat ook in Gaza een wapenstilstand komt: ’vrede is moeilijk, maar niet onmogelijk”.

12:40 uur: Jessica Rosencrantz, de Zweedse minister voor Europese Zaken, benadrukt belang van Europese eenheid in handelsconflict met de VS

Volgens Jessica Rosencrantz is het cruciaal dat de Europese Unie als blok verenigd blijft in het lopende handelsconflict met de Verenigde Staten. Tijdens de top sprak ze informeel de pers toe. Ze hoopt op een voor iedereen voordelige oplossing, maar sluit maatregelen niet uit. “Wat we willen is méér handel met elkaar, niet minder. Het doel is de-escalatie. Tegelijkertijd zullen we niet aarzelen om actie te ondernemen als dat nodig is. Maar het beste scenario blijft uiteraard dat we onze handelsrelaties versterken in plaats van verslechteren, en dat we geen bijdrage leveren aan een escalerende handelsoorlog.”

Daarnaast benadrukt de minister dat het belangrijk is om de eenheid binnen de EU te bewaren en Europa niet uit elkaar te laten spelen door de Verenigde Staten.

Op de vraag of Zweden akkoord zou kunnen gaan met een basisheffing van 10 procent op Amerikaanse goederen, houdt Rosencrantz de boot af. “Ik ga daar nu niet op speculeren of in detail treden. We steunen op dit moment de onderhandelingen van de Commissie volledig.”

12:20 uur: Spaanse premier reageert op Donald Trump

De aanwezige journalisten vragen de Spaanse premier Pedro Sánchez bij aankomst direct naar de NAVO-norm van vijf procent, die gisteren is afgesproken. Sánchez: “Ons ministerie van Defensie geeft aan dat de toezeggingen die we aan de NAVO hebben gedaan, overeenkomen met 2,1 procent van ons bruto binnenlands product. Dat is wat we gaan naleven.”

De Amerikaanse president Donald Trump was gisteren kritisch op Spanje en zei extra importheffingen te overwegen als zij zich niet aan de NAVO-norm houden. “Ik wil de Amerikaanse president eraan herinneren dat we als Europa een gezamenlijk handelsbeleid hebben. Mogelijke maatregelen van Amerika gelden tegenover Europa als geheel.”

12:05 uur: Duitse gereserveerdheid

Voor de Duitse bondskanselier Friedrich Merz is het vandaag zijn eerste Europese top. Waar menig regeringsleider direct met de deur in huis valt, toont Merz enkel Duitse gereserveerdheid. Hij wil alleen kwijt dat hij “ontzettend enthousiast” is over zijn eerste Europese Raad en dat hij hoopt een persoonlijke bijdrage te kunnen leveren.

12:00 uur: EU wacht gesprekken Israël af

Nog voor de top goed en wel begonnen is, lekken de eerste voorlopige conclusies al uit. EU-leiders volgen de lijn van EU-buitenlandchef Kaja Kallas die voorstelde om eerst met Israël te praten over mensenrechten schendingen voordat de EU zwaardere maatregelen neemt. EU-ministers van Buitenlandse Zaken praten er dan in juli weer over.

Op initiatief van de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Caspar Veldkamp, startte de Europese Commissie een onderzoek naar mensenrechtenschendingen in Gaza. Israël schendt artikel 2 van het associatieverdrag met de EU door hulpgoederen voor Palestijnen tegen te houden, stelt het onderzoek inmiddels.

Voor de Ierse premier Micheál Martin is het te weinig. Israël moet onder druk gezet worden, vindt hij. Even met Israël praten over mensenrechtenschendingen is niet genoeg. Ook Spanje is niet blij. Premier Pedro Sánchez verwijt zijn collega-EU-leiders dubbele standaarden te hanteren. Ze werken aan een achttiende sanctiepakket voor Rusland, maar weigeren sancties op te leggen aan Israël.

11:20 uur: Bart de Wever niet helemaal tevreden met NAVO-top

Ook de Belgische premier Bart de Wever arriveert bij de Europese Raad. Hij praat met stevige woorden over het uitblijven van de unanieme steun aan Oekraïne op de NAVO-top. “Op de NAVO-top heb ik de steun aan Oekraïne gemist. Dat is zeer pijnlijk. Oekraïne wordt door de Westerse wereld aan de zijkant geschoven doordat Amerika hen niet wil ondersteunen. Ik hoop dat we vandaag op de top op dit een beetje goed kunnen maken.” Volgens De Wever is het voor Europa niet mogelijk om het gat dat Amerika op gebied van defensie laat, te vullen. “Wij kunnen de middelen die zij hebben eenvoudigweg niet vervangen.”

De Wever zegt niet bang te zijn over het gebrek aan eensgezindheid binnen Europa. “Viktor Orbán is anti-Oekraïens, maar hij houdt de Europese steun niet tegen, en ons sanctiepakket voor Rusland ook niet”, zegt De Wever. “Voor nu werkt het, maar deze situatie met Hongarije roept natuurlijk structureel vragen op.”

11:10 uur: Schoof is gearriveerd

We hebben een paar historische dagen achter de rug, vindt demissionair premier Dick Schoof. Hij kijkt voor aanvang van de EU-top in Brussel terug op een succesvolle NAVO-top. De top waar NAVO-landen elkaar beloofden veel meer te gaan investeren in defensie.

De NAVO-top echoot door in Brussel, want terwijl Europa defensie-afspraken met de VS maakt, is er nog steeds een handelsoorlog gaande tussen de bondgenoten. Schoof wil in ieder geval nog niet speculeren over de houding van Trump als Spanje weigert daadwerkelijk vijf procent aan defensie uit te geven. Trump dreigde met handelssancties en die kunnen het moeilijk maken voor de rest van de EU.

Spanje vreest dat hoge defensie-uitgaven de sociale zekerheid in eigen land ondermijnen. In een brief uitte de Spaanse premier Sánchez zijn zorgen aan Rutte. Rutte stelde Spanje op zijn beurt gerust door Sánchez flexibiliteit te beloven.

10:15 uur: Timmermans gemist bij voortop socialisten

Tijdens zo’n voortop komen de Europese sociaaldemocratische partijleiders samen om de EU-top voor te bereiden. Bij eerdere bijeenkomsten was Frans Timmermans steevast van de partij, vroeger als Eurocommissaris en daarna als fractievoorzitter, maar dit keer schittert hij door afwezigheid. Dat zorgt voor gefronste wenkbrauwen bij de aanwezigen. Timmermans gold jarenlang als een trouwe bezoeker van deze vooroverleggen en speelde bovendien in 2019 een prominente rol in de race voor het voorzitterschap van de Europese Commissie. Zijn voorlichter laat weten dat Timmermans vandaag andere afspraken heeft.

8:00 uur: Manfred Weber (EVP) spreekt over ‘doorpakken’

Het is goed dat NAVO-landen het eens zijn geworden over defensie-uitgaven van vijf procent, maar nu is het tijd om Europees door te pakken, zegt EVP-leider Manfred Weber vooraf aan de Europese top. Europa kan bijvoorbeeld veel meer doen pp het gebied van cyberveiligheid. “Daar bestaan geen grenzen”, zegt Weber dus moet de EU ook grensoverschrijdend te werk gaan.

En Hongarije moet oppassen dat het land zichzelf niet nog verder isoleert. EU-landen bespreken vandaag nieuwe sancties op Rusland, een onderwerp waar Hongarije en Slowakije vaak op dwarsliggen. En dat terwijl andere EU-landen Rusland wel willen straffen. Weber waarschuwt Hongaarse premier Viktor Orbàn want nog even en hij staat er echt alleen voor in Europa.

7.30 uur: Van top naar top

De dag begint met een ‘migratieontbijt’, waar premier Dick Schoof samen met onder anderen zijn collega’s Giorgia Meloni en Friedrich Merz spreekt over zogeheten terugkeerhubs en terugkeerverordeningen. Ook de situatie van Oekraïense vluchtelingen komt aan bod; hun tijdelijke bescherming is onlangs met een jaar verlengd. Daarnaast wordt de migratiebrief van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen besproken.

Daarna komt de top aan bod met Oekraïne als belangrijkste onderwerp. Nederland verwacht dat het nieuwe sanctiepakket tegen Rusland wordt aangenomen. Slowakije heeft nog bezwaren, maar de verwachting is dat die zullen verdwijnen. Ook Hongarije lijkt uiteindelijk akkoord te gaan. Alleen het voorstel voor een olieprijsplafond verdwijnt waarschijnlijk van tafel, vanwege te veel weerstand.

Daarnaast spreken EU-leiders over het Midden-Oosten: de situatie in Gaza en Iran en de rol van Israël en de VS. Nederland pleit voor actie, in plaats van langer afwachten. Intussen heeft Nederland zo’n 150 mogelijke maatregelen genoteerd, van handelsverdragen tot het Erasmus-programma. Voor veel stappen is Europa afhankelijk van de Commissie, maar op het gebied van sancties kan Nederland ook zelfstandig handelen binnen de Raad.