De Europese Commissie wil dat de EU-lidstaten vanaf augustus tot eind maart vijftien procent gas gaan besparen. De Europese Unie is nog voor zo’n veertig procent afhankelijk van Russisch gas, maar de levering daarvan is onzeker en ongewenst. Plannen voor besparing moeten de lidstaten in september indienen. Het idee is dat de hele samenleving gas bespaart: zowel huishoudens als bedrijven en overheden. Dat besparen is in eerste instantie vrijwillig, maar als de Europese Commissie bij een gastekort een zogenaamde gasnoodtoestand afkondigt, kunnen landen tot die besparing verplicht worden.

Kritiek op Europese Commissie

Klimaatminister Rob Jetten steunt die vijftien procent die de Commissie voorstelt, en vindt zelfs dat de lat hoger had mogen liggen. Die ligt voor Nederland nu niet zo hoog omdat in Nederland al zo’n twintig procent minder gas werd verbruikt.

Maar er is ook kritiek. Het kabinet vindt dat de Europese Commissie met dit gasplan te veel macht krijgt. Dat laat Jetten vandaag weten aan de Tweede Kamer. Want de Commissie kan, bij dreigend gastekort, een ‘Unie Alert’ afkondigen. En dat betekent dat de besparing verplicht wordt. Dat zou wettelijk zijn, schrijft Jetten, maar hij vindt dat de EU-lidstaten, in gezamenlijk overleg, dit besluit zouden moeten nemen. De maatschappelijke impact van verplichte besparing is namelijk zo groot, dat hij een mogelijke verplichting niet aan de Europese Commissie wil overlaten.

Het lijkt erop dat de Europese Commissie hier wel oren naar heeft, schrijft Jetten. Want niet alleen Nederland heeft kritiek. “Zeer veel landen” hebben dezelfde kritische noot geplaatst bij het voorstel.

Andere verbeterpunten

Jetten neemt morgen nog een paar andere verbeterpunten mee naar Brussel. De deadline die de Commissie voor de besparingsplannen voorstelt, in september, vindt hij te vroeg. Er is meer tijd nodig. En de Gas Coördinatie Groep, die al jaren de Europese gasniveaus in de gaten houdt, zou een “grotere rol” moeten krijgen. Welke rol precies, is nog niet duidelijk.

Ook wil Jetten de gasbesparing op een andere manier berekenen. Zijn voorstel: kijken naar het gemiddelde verbruik van de afgelopen vijf gehele jaren in plaats van het gemiddeld verbruik tussen 1 augustus en 31 maart uit diezelfde jaren.

Uitzonderingsposities

Onderwerp van debat is een eventuele uitzonderingspositie voor EU-lidstaten die vijftien procent op gas besparen te moeilijk vinden. Jetten laat weten dat Nederland hier niet per se tegen is, maar dat het wel belangrijk is dat de uiteindelijke doelstelling, namelijk het “voldoende compenseren van het wegvallen van Russisch gas” behaald wordt.

Het besparingsplan leidde vorige week tot opschudding onder de lidstaten die het hiermee niet eens waren. Jetten merkt op dat lidstaten een akkoord willen bereiken, maar dan wel “op voorwaarde dat er rekening wordt gehouden met hun specifieke situatie”. Daarom wordt er voor de bijeenkomst van de EU-klimaatministers nog flink gelobbyd voor extra uitzonderingsposities in het voorstel.

Discussie over maximumprijs gas

De energie- en klimaatministers van de verschillende EU-lidstaten spreken ook nog over iets anders: een prijsplafond voor gas. Het is geen onderdeel van het besparingsplan, maar wel onderwerp van discussie.

Jetten is niet enthousiast over de wens van zuidelijke lidstaten om een maximumprijs te bepalen voor gas. Dat zou te gevaarlijk zijn, stelt hij in een antwoord op kamervragen van PvdA en GroenLinks. Het is een “zeer risicovolle marktinterventie”, schrijft hij, want de “gegarandeerde levering van gas kan in gevaar komen” bij een stijging van de vraag naar aardgas en andere vormen van fossiele energie. Sommige lidstaten hebben al een vorm van een prijslimiet ingesteld door groothandelsprijzen te subsidiëren, maar volgens Jetten zijn dat lidstaten die “minder geïntegreerd zijn in de Europese energiemarkten dan Nederland”. Daardoor zouden de bijbehorende risico’s minder groot zijn.

De interne gasmarkt moet zo lang mogelijk ongemoeid worden gelaten tot er “fysieke tekorten dreigen”, concludeert Jetten. Dat is ook wettelijk vastgelegd in Europese wetgeving. De Europese Commissie ziet erop toe dat individuele lidstaten geen maatregelen nemen in strijd met die Europese wetgeving.