Op basis van asiel en migratie moet er veel nog worden uitgezocht. Asieladvocaten en juristen buigen zich nog over de voorstellen, maar over een paar is wel met enige zekerheid te zeggen hoe haalbaar het is.

Zo staat in het akkoord de wens voor een opt-out van het Europees asiel- en migratiebeleid. Dat kan alleen als alle andere EU-lidstaten akkoord gaan met de Nederlandse opt-out. Asieladvocaat Toemen van Vereniging Asieladvocaten & -Juristen Nederland (VAJN) ziet dat ook niet gebeuren. “Eerder hebben Hongarije en Litouwen dat al geprobeerd, maar die zijn toen teruggefloten,” zegt hij tegen RTL.

Grenscontroles

Het inperken van het vrije verkeer van personen om arbeidsmigratie binnen de EU aan te pakken is ook zo goed als kansloos. Het is een fundamenteel recht in de EU. Er zijn wel mogelijkheden om arbeidsmigratie binnen de EU te beperken, maar dan vooral door in te grijpen op de arbeidsmarkt. Dat kan bijvoorbeeld door de regels rond uitzendwerk en tijdelijk werk strenger te maken.

In het regeerakkoord staan ook de plannen om een asielcrisis uit te roepen en als onderdeel daarvan weer grenscontroles te houden op basis van de Schengengrenscode.  Dat kan alleen als alle lidstaten akkoord gaan. Om dit te omzeilen kan Nederland tijdelijk grenscontroles uitvoeren. Dit mag bij ernstige bedreigingen voor de openbare orde of de binnenlandse veiligheid. In dat geval moet Nederland de Europese Commissie en de andere EU-lidstaten ten minste vier weken van te voren inlichten. Meerdere landen hebben in het verleden dit al gedaan.

Minder geld naar Brussel

Verder opvallend: de coalitie wil dat Nederland minder geld afstaat aan Brussel bij de volgende EU-meerjarenbegroting (MFK) die loopt van 2028 tot 2034. De Europese Commissie vraagt om meer geld, maar de coalitie wil dat de Nederlandse bijdrage met 1,6 miljard euro minder stijgt dan nu voorzien is. 

“Dat zal ingewikkeld worden. Heel veel landen willen hun afdracht omlaag”, vertelt Europadeskundige Mendeltje van Keulen. “Belangrijk is dat het hier om een inzet bij de onderhandelingen gaat. Maar Nederland is al jaren een nettobetaler en probeert al lang om de afdracht omlaag te krijgen.”

Het besluit over de nieuwe EU-begroting verloopt via unanimiteit (alle lidstaten moeten het eens zijn), wat een sterke onderhandelingspositie voor individuele lidstaten betekent. Bij de begroting wordt ook bepaald wat landen ontvangen van de EU. Om de afdracht omlaag te krijgen, zou Nederland water bij de wijn moeten doen op vlak van wat het ontvangt uit Europese fondsen.

Nieuwe geitenpaadjes

In een coalitie met BBB kan een stevige paragraaf voor landbouw natuurlijk niet ontbreken. Het is bij uitstek op dit thema dat het nieuwe programkabinet heel wat Brusselse plannen heeft. 

Het nieuwe kabinet moet in Brussel “met lef alles op alles gaan zetten” om Europese richtlijnen dusdanig aan te passen dat ze werkbaarder zijn voor boeren. Daarvoor wil het eerst en vooral voor nieuwe vrijstellingen (derogaties) op het vlak van stikstof pleiten. Alleen: menig Nederlands landbouwminister beet al in het stof in Brussel. 

Hoe een nieuwe landbouwminister wel successen moet gaan boeken, wordt niet concreet gemaakt in het coalitieakkoord. Nederland een vrijstelling op stikstofregels geven betekent immers dat er een doos van Pandora opengaat. Wat belet andere landen dan om voor vrijstellingen te vragen op Europese regels die moeilijk voor hen liggen? 

“We hebben heel lang een uitzondering gehad, maar als dichtbevolkt gebied kunnen we dat niet houden. Je kunt wel de Europese regels aanpassen. Daar zullen de Vlamingen ons wel bij willen helpen. Zij hebben ook problemen met stikstof”, stelt van Keulen. 

Wel is het zo dat de Europese Commissie het afgelopen jaar steeds meer toegevingen aan de boeren deed door hun aanhoudende protesten. Het versoepelde het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en plannen om pesticide te verminderen gingen de ijskast in. 

Mest

Op dit moment zitten heel wat boeren klem omdat de Commissie een vrijstelling heeft geschrapt waardoor ze meer mest konden uitrijden dan wat is toegestaan onder de Europese regels. Deze vrijstelling moet Nederland opnieuw vragen aan de Commissie volgens het coalitieakkoord. Demissionair landbouwminister Piet Adema heeft zich hier al herhaaldelijk voor ingezet, zonder succes. 

Toch bevat het coalitieakkoord ook een concrete maatregel om het mestprobleem aan te pakken. De mestlimieten gelden enkel in gebieden die Nederland zelf als kwetsbaar aangaf bij de Commissie. De regels laten echter toe dat een land om de vier jaar bij de Europese Commissie vraagt om de kaart van kwetsbare gebieden aan te passen. Waar Nederland in het verleden het volledige land als kwetsbaar aanduidde, zijn er realistische argumenten om de Commissie te overtuigen bepaalde gebieden te schrappen. 

Nog een realistisch plan om Europese regeldruk op boeren te verlichten: het schrappen van ‘nationale koppen’ (van een ‘nationale kop’ is sprake als een land bij omzetting van Europese regelgeving verder gaat dan nodig is). Bij de uitvoering van heel wat Europese wetten gaan lidstaten verder dan wat Brussel vraagt. Bij heel wat Europese milieuregels heeft Nederland nationale koppen toegevoegd. Het ligt binnen de bevoegdheid van een kabinet om ze er vervolgens ook weer uit te halen.