Bertien Minco (foto: Sake Elzinga)

Waarom Westerbork?

Kamp Westerbork is het Nederlandse doorvoerkamp vanwaar tijdens de Tweede Wereldoorlog duizenden Joden, Roma en Sinti naar de concentratiekampen werden vervoerd. Het vormt een schakel in een Europese misdaad en is daarmee deel van een Europees verhaal. Met het Europese Erfgoedlabel wil de Europese Unie jongeren bewustmaken van de gemeenschappelijke waarden en het gedeelde verleden in Europa. De historische en symbolische waarde van een erfgoedsite zichtbaar maken, komt overeen met de missie van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

Velen kennen Kamp Westerbork als doorgangskamp in de Tweede Wereldoorlog, toch diende de locatie verschillende functies. Van interneringskamp voor ‘foute’ Nederlanders (collaborateurs) van 1945 tot 1949 tot woonoord voor duizenden Molukkers. Zij vochten aan de kant van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog en vervolgens tegen de Indonesische nationalisten. Zo’n 12.000 Molukkers trokken na de onafhankelijkheid van Indonesië naar Nederland en vormden gemeenschappen, zoals in Woonoord Schattenberg op de voormalige locatie van Kamp Westerbork. In die hoedanigheid bleef de site in gebruik tot 1971.

“Eén plek van vijfhonderd bij vijfhonderd meter waar zo veel Europese verhalen en processen samenkomen”, stelt Minco. “Van de shoah – de jodenvervolging – en de internering van collaborateurs tot de dekolonisatie van Indonesië en de daarmee gepaard gaande totstandkoming van een multiculturele samenleving in Nederland.”

Een lege vlakte vol verhalen

Dit alles op een veld waar nog maar weinig restanten van dit verleden zijn te bespeuren. “We hebben te maken met een lege vlakte met enorm veel geschiedenis. Er zijn sporen, maar de vraag is hoe we die op een goede manier zichtbaar maken en hoe we die gelaagde geschiedenis kenbaar maken.”

“Wij zijn in 2013 door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gewezen op het Europese Erfgoedlabel. Daarna dienden we een aanvraag in. En gaven daarbij aan dat we vooral het onderricht over de gelaagde geschiedenis van deze locatie wilden verbeteren. We willen bezoekers aansporen om na te denken over Europese gedeelde waarden.”

Het label…en dan?

De Europese Commissie promoot de locaties die op de erfgoedlijst staan met als doel: een groter publiek aantrekken. Zo zet de Commissie bijvoorbeeld in op campagnes waarmee vooral jongeren worden gestimuleerd om een bezoek te brengen aan de erfgoedlocaties. Plekken die, volgens de Commissie, een belangrijke rol hebben gespeeld in de Europese geschiedenis en cultuur. Met het label ontvangen de sites dus vooral erkenning vanuit Brussel.

In ruil moet de site rekening houden met bepaalde eisen die door de Europese Commissie zijn opgesteld. “De instelling in kwestie moet erop gericht zijn om jongeren bij haar thema’s te betrekken en daarmee bij die van de Europese geschiedenis. Daarnaast moeten we de toegankelijkheid van de instelling, haar mate van inclusiviteit, meertaligheid én het laten horen van meerdere stemmen en visies waarborgen.”

Kamp Westerbork moet – net als de andere sites op de erfgoedlijst – hierover verslag uitbrengen aan Brussel. Om de vijf jaar wordt de instelling gevraagd om bij een speciale jury die wordt aangesteld door de Europese Commissie, een zogeheten adviescommissie, de stand van zaken toe te lichten. Zo controleert de Europese Unie of de locaties wel voldoen aan eerder gestelde eisen zoals informatie over de site geven in meerdere talen.

Wie ontbreekt er nog?

De organisatie is al meerdere malen in Brussel aanwezig geweest bij bijeenkomsten van het Europese erfgoedlabel om daar vertegenwoordigers van de andere sites te ontmoeten. Maar er wordt ook gekeken naar erfgoed in eigen land. Wie Minco zelf zou voordragen voor de Europese erfgoedlijst? “Nationaal Monument Kamp Vught. Een soortgelijke organisatie, andere accenten, maar ook met een sterk verhaal. Zij verdienen dit label!”

Lees op Brusselse Nieuwe ook over drie andere Nederlandse sites die het Europees Erfgoedlabel ontvingen: het Vredespaleis, het Verdrag van Maastricht en de Koloniën van Weldadigheid.