De Europese Unie staat in 2025 voor cruciale keuzes in haar economisch beleid. Terwijl de industrie schreeuwt om investeringen, moeten verschillende lidstaten juist bezuinigen onder nieuwe begrotingsregels. Een vooruitblik op vijf dossiers die het economisch debat zullen bepalen.

Eerste vuurproef nieuwe begrotingsregels

De nieuwe Europese begrotingsregels, vorig jaar na moeizame onderhandelingen aangenomen, krijgen in 2025 hun vuurdoop. Het principe is helder: lidstaten met te hoge schulden of tekorten maken individuele afspraken met de Europese Commissie over bezuinigingen en hervormingen. Maar waar eerdere regels vaak een dode letter bleken, is de grote vraag of handhaving dit keer wel lukt.

Frankrijk, waar de regering in december nog viel en het begrotingstekort richting de vijf procent gaat, wordt een cruciale testcase. Ook België, dat sinds de verkiezingen nog geen nieuwe regering heeft, moet fors bezuinigen om de staatsschuld van bijna 110 procent bbp terug te dringen. Zelfs Nederland kreeg een waarschuwing: zonder bijsturing dreigt de staatsschuld op de middellange termijn boven de 60-procentnorm uit te komen.

Revolutie in EU-budget op komst

2025 is ook het jaar waarin de discussie over de nieuwe Europese begroting (2028-2034) op gang zal komen. Een revolutionaire hervorming hangt in de lucht. In de Brusselse wandelgangen wordt gefluisterd dat Commissievoorzitter Von der Leyen het complexe systeem van honderden EU-programma’s en subsidiepotten wil vervangen door 27 nationale plannen. Het idee? Europees geld sneller en effectiever inzetten om de concurrentiestrijd met China en de VS niet te verliezen.

De spanning is voelbaar: de ‘zuinige’ noordelijke landen, waaronder Nederland, zien hun kans schoon voor modernisering, terwijl Frankrijk en Polen, grootontvangers van EU-steun, de hakken in het zand zetten. In het Europees Parlement groeit de onrust omdat de Commissie mogelijk wacht tot na de oorspronkelijke deadline van juni 2025 met haar voorstellen.

Eurocommissaris voor Begroting Piotr Serafin temperde al wel de verwachtingen rond drastische hervormingen. “Er ligt nog geen voorstel van de Commissie. Wat u in de pers leest, is niet het voorstel voor de volgende meerjarenbegroting”, zei hij tijdens zijn hoorzitting in het Europees Parlement. Wel benadrukte hij dat het huidige budget van ongeveer 1 procent van Europa’s bbp onvoldoende is voor de uitdagingen waar de EU voor staat. Nederland, wat zijn afdracht aan Brussel juist omlaag wil, zal het niet graag horen.

Kapitaalmarkt moet eindelijk één worden

De sputterende Europese industrie is zorgenkind nummer één in 2025. Een versnipperde Europese kapitaalmarkt zorgt ervoor dat start-ups voor doorgroei vaak bij Amerikaanse investeerders moeten aankloppen. Nationale regels voor beurzen en toezichthouders maken grensoverschrijdende investeringen nog altijd te complex. De lidstaten hopen eindelijk tot een akkoord over de kapitaalmarktenunie te komen zodat Europese bedrijven makkelijker aan private financiering kunnen komen.

De kapitaalmarktenunie staat al tien jaar op de Europese agenda, maar vordert traag door nationale belangen. Lidstaten houden vast aan eigen regels voor beurzen en toezichthouders, bang om controle te verliezen over hun financiële sector. Ook verschillen in faillissements- en belastingwetgeving remmen grensoverschrijdende investeringen.

Minister van Economische Zaken Dirk Beljaarts (PVV) waarschuwt dat dit niet alleen economisch verlies betekent, maar Europa ook innovatiekracht kost, die hard nodig is voor verduurzaming en digitalisering. Nederland overweegt met een kopgroep van ambitieuze landen, gefrustreerd door de trage vooruitgang, nu alvast een mini-kapitaalmarktenunie op te richten.

Taboe op EU-schulden vervaagt

Vijf jaar na het baanbrekende coronaherstelfonds waarbij de EU voor het eerst grootschalig gemeenschappelijke schulden aanging, kan het taboe op nieuwe gemeenschappelijke EU-schulden dit jaar misschien doorbroken worden. Landen die voorheen net als Nederland stellig tegen waren, tonen nu een meer open houding. Het geld voor alle Europese ambities op vlak van industrie, defensie en klimaat moet immers ergens vandaan komen.

De discussie wordt aangejaagd door het invloedrijk rapport van oud-ECB-president Draghi over Europa’s tanende concurrentiekracht. Hij pleit voor forse industriesubsidies om de achterstand niet verder te laten oplopen. Hoewel Draghi benadrukt dat EU-schulden geen “essentieel ingrediënt” zijn, zien zuidelijke lidstaten de mogelijkheid om het debat over de zogeheten Eurobonds nieuw leven in te blazen.

Nieuw fonds voor de industrie

Alles er één ding duidelijk is, is het dat de Europese industrie heel wat geld van de nieuwe Europese Commissie mag verwachten. De EU maakt een opvallende verschuiving van de Green Deal naar wat Von der Leyen de ‘Clean Industrial Deal’ noemt.

Een nieuw Fonds voor het Europese Concurrentievermogen moet het tij keren met steun voor grensoverschrijdende innovatie. Naast financiële steun beloofde Von der Leyen ook minder bureaucratie en snellere vergunningverlening. De grote vraag wordt hoe deze industriële ambities te verenigen zijn met de klimaatdoelen voor 2030 en 2050, die volgens de Commissievoorzitter overeind blijven.

Van de EU-begroting tot het stabiliteitspact, het Draghi-rapport en de eurogroep: abonneer je hier op de tweewekelijkse nieuwsbrief ‘Van economie tot euro’.