Cyberaanvallen en desinformatiecampagnes om je tegenstander te destabiliseren, de AIV ziet wereldwijd een toename. Deze dreigingen worden door experts ‘hybride conflicten’ genoemd. De adviesraad vindt tot nu toe de reactie van de overheid veel te gericht op schadebeperking, in plaats van een proactieve houding gericht op preventie. 

Voorlichting en internationale samenwerking

“De aard van conflicten is veranderd en ons land is daarop nog onvoldoende voorbereid. Hybride conflicten bedreigen niet alleen onze fysieke infrastructuur, maar kunnen ook het vertrouwen in onze democratische instituties en samenleving aantasten”, zegt voorzitter van de AIV, Bert Koenders. 

Om te voorkomen dat desinformatie en nepnieuws een voet tussen de deur krijgen in onze samenleving wil de AIV dat er meer voorlichting komt op scholen. Zo zou er meer aandacht tijdens lessen moeten komen voor mediawijsheid. Het rapport kijkt hierin vooral naar Finland, waar mediawijsheid al tijden onderdeel is van het curriculum. 

De AIV wil ook meer internationale samenwerking, zeker in de EU. Door samen op te trekken en informatie uit te wisselen zouden we sterker moeten staan. Via wetgeving zouden vervolgens mensen die betrokken zijn bij hybride dreigingen kunnen worden opgepakt en vervolgd. 

Europese verkiezingen

De internationale samenwerking is hard nodig, want niet alleen Nederland maar heel de EU is gevoelig voor nepnieuws. Zeker tijdens de Europese verkiezingen is Europa een doelwit. Zo dook vorige week in Duitsland een bericht op dat de grootmoeder van Ursula von der Leyen een nazi-sympathisant zou zijn, inclusief een foto waar de zogenaamde grootmoeder de hand schudt van Hitler. 

Abonneer je nu op de nieuwsbrief Digi & Data

In België gaan op sociale media veel berichten rond dat de verkiezingen al gestolen zijn en de uitslag vaststaat. Er wordt de gedachte verspreid dat er veel fraude is. Ook in België is Ursula von der Leyen het slachtoffer van nepnieuws, ze zou zijn opgepakt wegens fraude.

Bedrijven doen te weinig

De reden dat er zoveel desinformatie kan worden verspreid, is omdat socialemediabedrijven te weinig doen om het te weren. Zo blijkt uit eigen onderzoek van de Britse belangenorganisatie Global Witness dat TikTok te weinig doet om nepadvertenties te stoppen. Global Witness maakte eigen nepadvertenties waarin ze oproepen tot geweld tegen migranten en valse informatie geven over de leeftijd waarop je mag stemmen. TikTok keurde al de advertenties goed, ondanks het feit dat EU-regels hen verplicht om desinformatie rond de verkiezingen te weren. 

Ook BNR heeft eigen onderzoek gedaan waarin ze deepfakes van bekende politici, zoals Geert Wilders en Rob Jetten, maakten. Zo zegt de deepfake van Wilders dat hij zich zal bekeren tot de islam. Dit werd niet verwijderd van X of Instagram.

Olympische Spelen ook slachtoffer

Uit onderzoek van Microsoft blijkt ook dat de Olympische Spelen worden belaagd met nepnieuws. Russische groepen verspreiden nepnieuws om onrust te zaaien. Dat doen de groepen door de indruk te wekken dat er mogelijk terroristische aanslagen worden gepleegd. 

Zo wordt in een filmpje de stem van de Amerikaanse acteur Tom Cruise via kunstmatige intelligentie nagemaakt. In het filmpje wordt het Internationaal Olympisch Comité (IOC) weggezet als corrupt. Een nepvideo van Euronews claimt ook dat Parijzenaren massaal inboedelverzekering kopen in afwachting van een terroristische aanval tijdens de Olympische Spelen. Volgens een andere nepvideo van het Franse medium France24 zijn een kwart van alle Olympische tickets geretourneerd uit angst voor aanslagen. Volgens Microsoft zitten de Russische groepen Storm-1679 en Doppelgänger hierachter.

Schild voor de democratie

Mocht Ursula von der Leyen weer opnieuw verkozen worden tot voorzitter van de Europese Commissie, wil ze een “schild voor de democratie” oprichten. Het nieuwe agentschap moet desinformatie actief tegengaan. Von der Leyen zei dat ze bezorgd is over de toename van nepnieuws, waarbij ze waarschuwde dat de “kernwaarden van de democratie” onderdruk staan. Of het agentschap effectief is moet nog blijken, voor deze verkiezingen is het in ieder geval te laat.