Nu de grote leiders weer uit Brussel vertrokken zijn, is het tijd voor de EU-ministers om het jaar af te sluiten. Vandaag zijn dat de milieuministers. En ze krijgen het nog even druk, zo vlak voor kerst: tijdens de raadsvergadering komen meerdere grote onderwerpen aan bod.

Bodemgezondheid

Allereerst is er de bodemstrategie. In juli dit jaar deed de Europese Commissie een voorstel om de gezondheid van de bodems te verbeteren. Iets wat hard nodig is, want de biodiversiteit in Europa holt hard achteruit. 70 procent van alle bodems verkeert momenteel al in erbarmelijke staat.

Om te zorgen dat dit niet nóg meer wordt, wil de Commissie meer gegevens gaan verzamelen over hoe de boel ervoor staat. Wanneer niet alle natuurlijke bodemeigenschappen aanwezig zijn, zullen bodems worden aangemerkt als ‘niet gezond’. Ook wil de Commissie dat biodiversiteitsverlies (bijvoorbeeld door woningbouw) elders gecompenseerd wordt.

Hoewel Nederland in principe achter het voorstel staat, vreest het kabinet wel voor de praktische gevolgen in ons kleine land. “Het legt een forse druk op de schaarse ruimte”, zo schrijft het aan de Tweede kamer. Ook het plakken van etiketten bij onderpresterende bodems zou “onhaalbaar” zijn.

Gezien deze zorgen ook leven bij andere lidstaten, is het onwaarschijnlijk dat er vandaag een akkoord wordt bereikt. Voorlopig zitten ze in Brussel dus nog wel even in de (bodemloze) put.

Gebakken lucht

Ook spreken de milieuministers vandaag over schone lucht. De Commissie heeft namelijk een voorstel gedaan om de regels omtrent de luchtkwaliteit in de EU aan te scherpen. Nu gelden namelijk nog de regels uit 2008. Het Europees Parlement stemde hier al eerder mee in en de eerste gesprekken (trilogen) zijn geweest.

Het Nederlands kabinet is het op zich eens met de plannen, maar vindt dat landen die niet aan de normen kunnen voldoen te veel uitstel krijgen. Deze uitzondering op de regel (ofwel ‘derogatie’ in vaktermen), is met tien jaar nu wel erg ruim opgesteld.

Dat vindt het kabinet maar gebakken lucht. De hoop is nu dat dit tijdens de onderhandelingen met het Europees Parlement toch verder beperkt gaat worden.

Verpakkingen

Misschien wel het belangrijkste onderwerp waar de milieuministers vandaag over spreken is de Europese afvalberg. Die groeit en groeit maar: Europese burgers produceren nu zo’n 188 kilo afval per jaar, per persoon. Vooral papier en plastic.

“In de periode 2012 tot 2020 is het aandeel niet-recyclebare verpakkingen enorm toegenomen”, zegt Europarlementariër Anja Haga (CU), die zich veel met de kwestie bezighoudt en zelf ook verpakkingsvrij leeft. En dat is “een belangrijk milieuprobleem”, vertelt ze.

De Europese Commissie wil de enorme afvalstroom daarom flink indammen.  Zo moeten verpakkingen verdwijnen waar dat niet nodig is, en moet er veel meer hergebruikt en gerecycled gaan worden. Dus geen wegwerpbekertjes meer. Ook moeten meer producten hervulbaar worden. Nederland ziet daarnaast graag dat op Europees niveau een statiegeldsysteem wordt opgezet.

“Gemiste kans”

Haga is blij dat de verpakkingsproblematiek nu op Europees niveau wordt opgepakt, en zelfs een beetje daarbuiten. “Alle producenten die opereren op de Europese markt, dus ook die van buiten de EU, moeten aan de nieuwe regels voldoen”, aldus Haga. “Zo wordt er niet alleen minder afval geproduceerd binnen de EU, het zorgt óók voor minder milieudruk in andere delen van de wereld.”

Wat haar betreft had er echter wel een tandje bij gemogen. “Wat ik een gemiste kans vind, is dat niet in de eerste plaats wordt ingezet op een verbod op alle onnodige verpakkingen. De meest duurzame verpakking blijft namelijk geen verpakking. In het voorstel ligt de focus nu vooral op recycling.”

Of het gaat lukken om alle verpakkingen op de Europese markt vanaf 2030 recyclebaar te maken, betwijfelt zij. “Helaas is het Europees Parlement gezwicht voor de lobby van de industrie. Ze wil een aantal uitzonderingen, zoals voor hout en was, en dat niet 100 procent, maar 90 procent van de materialen tegen 2029 gescheiden wordt ingezameld. Hiermee kom je er dus niet.”

Verpakkingsvrije wereld

Haga houdt wel hoop dat de onderhandelingen zullen leiden tot een “beter resultaat, met hogere doelstellingen voor recycling.” Of dat gaat lukken is nog maar de vraag. Het voorstel doet al langer veel stof op waaien, ook de lidstaten zitten nog lang niet op één lijn.

Over de vraag of een verpakkingsvrije wereld mogelijk is, is zij kort. “Ja dat is mogelijk, daar ben ik van overtuigd. Zelf leef ik plasticvrij, dat is mijn manier om duurzaam te leven. Toch eet ik ook koekjes, brood en groente. Voor vrijwel alle andere producten zijn er alternatieven beschikbaar: hetzij een eigen zakje of bakje dat je meeneemt, hetzij via recycling (van bijvoorbeeld glas).”

Ze zou het heel mooi vinden als het verpakkingsvrij ook toegankelijker wordt in de “gangbare supermarkten”. Al blijven sommige verpakkingen toch ook essentieel, “denk bijvoorbeeld aan medicijnen of deodorant, al kan dit heel goed in een recycleerbare verpakking.” Wat nodig is, stelt zij, is een omslag in het denken. “Regelgeving helpt daarbij.”

Abonneer je op onze nieuwsbrief Klimaat & Energie en ontvang elke vrijdag een overzicht van de ontwikkelingen in Nederland en Brussel.