Het duurde even, maar dan heb je ook wat. Na ruim een maand uitstel kwam de Europese Commissie woensdag met een langverwacht pakket aan duurzaamheidsmaatregelen. En niet zomaar één. De plannen moeten ervoor zorgen dat zowel de Europese landbouw als biodiversiteit weer “veerkrachtig” worden.

Het pakket, dat onder de Green Deal valt, bestaat uit drie grote onderdelen. Zo is er een voorstel om de gezondheid van de bodem weer op peil te krijgen. Daarnaast worden de regels voor het genetisch modificeren van gewassen versoepeld en moet de voedselverspilling in Europa omlaag.

Hoewel het mag klinken alsof de Commissie een versnelling hoger schakelt wat betreft de klimaatplannen, is niet iedereen het daarover eens. Een overzicht van de belangrijkste maatregelen en hun impact.

Dure en ongezonde bodems

Op dit moment verkeert er niet minder dan 70 procent van de Europese bodems in erbarmelijke staat. Dit is al veel, maar kan nog meer worden doordat met toenemende bodemaantasting de vruchtbare bovenlaag wegspoelt. Er hangt ook een prijskaartje aan: de kosten van al deze schade aan de bodem liggen rond de 50 miljard euro.

De nieuwe bodemwet moet het tij keren en in 2050 alle bodems weer in goede gezondheid krijgen. Dit wil de Commissie voor elkaar krijgen door meer gegevens te verzamelen over hoe de bodem in Europa ervoor staat. Door deze te verstrekken aan boeren en andere bodembeheerders, kunnen zij beter met hun bodem omgaan. Ook wil de Commissie grondbeheerders gaan betalen voor het gezond houden van hun bodem via een vrijwillig certificeringssysteem.

Angst voor de Europese christendemocraten

Volgens critici is het voorstel een verwaterde versie van de eerder geopperde ‘bodemgezondheidswet’. Hierin zouden bodems dezelfde wettelijke status krijgen als lucht en water.

Bas Eickout, Europarlementariër voor De Groenen, vindt het voorstel “tandeloos”.  “In de voorgestelde wet ontbreekt het aan een plan om de bodemkwaliteit echt te verbeteren.” stelt hij. “Zonder bindende afspraken over het verbeteren van de bodem, betekent deze wet vooral dat we heel goed gaan meten hoe de bodem in Europa verslechtert.”

Angst voor de christendemocratische EVP-fractie heeft hier mogelijk een rol gespeeld. De grootste fractie in het Europees Parlement heeft de afgelopen tijd alles uit de kast getrokken in de strijd tegen dat andere belangrijke plan, de natuurherstelwet.

Om de relatie met de EVP niet nog verder te verslechteren, lijkt er dus water bij de wijn gedaan. Toen Eurocommissaris voor Klimaat Frans Timmermans  werd gevraagd of dit waar was, noemde hij de bodemwet een handreiking aan de EVP. “We hebben geprobeerd bruggen te bouwen tussen deze verschillende standpunten en misschien kunnen deze voorstellen ons daarbij helpen.”

Politieke modificatie

Daarnaast worden de regels voor het gebruik van genetisch gemodificeerde gewassen een stuk soepeler. Deze technieken, waarbij in het DNA van planten geknipt en geplakt kan worden, is controversieel. In Brussel was er jarenlang veel tegenstand, maar nu wordt in de strijd tegen klimaatverandering en het gebruik van pesticiden toch het roer omgegooid.

Via genetische modificatie kunnen namelijk gewassen worden gemaakt die beter bestand zijn tegen bijvoorbeeld droogte of bepaalde ziekteverwekkers. Ook economisch is het aantrekkelijk. Boeren kunnen straks makkelijker concurreren met onder andere de Verenigde Staten, waar de regels al langer veel minder streng zijn.

Ook in dit plan speelde de EVP een grote rol. Zo zou Timmermans volgens Europarlementariër Esther de Lange (CDA) gezegd hebben de plannen in te trekken als het EVP niet akkoord ging met de natuurherstelwet. Het knippen en plakken gebeurt dus niet alleen in planten, maar zo nu en dan ook in wetsvoorstellen van de Europese Commissie.

Tijdsverspilling

Als laatste wil de Europese Commissie ook de voedselverspilling in Europa omlaag brengen. Die is namelijk torenhoog: elk jaar belandt zo’n 59 ton goed voedsel in de afvalbak. “Als voedselverspilling een lidstaat zou zijn, dan zou het de vijfde grootste uitstoter van broeikasgassen in de EU”, aldus Timmermans.

Daarom verplicht de Commissie alle lidstaten voedselverspilling in alle sectoren met 30 procent omlaag te brengen in 2030. Deze regel wordt gebaseerd op de voedselverspilling per hoofd van de bevolking in 2020. Daarnaast moet verspilling tijdens de productie en verwerking van voedsel met 10 procent omlaag. Lidstaten mogen zelf kiezen hoe ze deze doelstelling willen bereiken, zei Timmermans tijdens de presentatie van het voorstel.

Ondanks dat dit de eerste keer is dat de Commissie met een soortgelijk voorstel komt, zijn er zorgen over de effectiviteit ervan. Het Europees Milieubureau (EEB) stelt dat een vermindering van minimaal 50 procent broodnodig is om de klimaatdoelen te halen. Anders wordt er volgens het EEB vooral tijd verspild.

Volgens Dirk Jacobs, de Nederlandse directeur van brancheorganisatie FoodDrinkEurope, is het daarentegen vooral belangrijk dat het voorstel de “bestaande inspanningen van de sector niet ondermijnt”.

Werk aan de winkel

Nu het voorstel op tafel ligt, gaat het zowel door het Europees Parlement als de EU-landen besproken worden. Pas als beiden hun mening gevormd hebben, gaan de onderhandelingen van start. De kans is dus groot dat er nog het één en ander wordt aangepast. Of dat ook voor de ambitie van de Europese Commissie geldt, valt te bezien.

Meer over deze zes fases in het Europese besluitvormingsproces lees je hier.