Na een week ruziën zijn de lidstaten toch overeengekomen de beperkingen op de Russische export te versoepelen: die zitten nu de handel in kunstmest dwars. Met dat nieuws kwam premier Rutte na afloop van de Europese top gisteren naar buiten.

In de strijd werden de verhouding tussen West- en Oost-Europese landen nog maar weer eens wat verder op scherp gezet. Waar de West-Europese leiders, waaronder dus Nederland, Duitsland en Frankrijk, de beperkingen graag wilden versoepelen, wilde de oostelijke groep onder leiding van Polen en Litouwen de bestaande ban handhaven.

Honger of bombardementen

Het grootste twistpunt was de vraag of de beperkingen het leveren van kunstmest aan Afrikaanse landen te veel dwarszaten. Hier zijn officieel geen beperkingen voor opgesteld, dit om de wereldwijde voedselvoorziening niet in gevaar te brengen. Maar naar verluidt worden vervoerders ontmoedigd nog Russische vracht aan te nemen: velen vrezen dat zij door het verschepen van kunstmest in de problemen kunnen komen. Veel kustmest-ladingen liggen nu te verstoffen in Europese havens, waaronder Rotterdam.

Volgens de West-Europese landen zou dit de kans op hongersnood vergroten. Zeker gezien de oorlog in Oekraïne de wereldwijde voedselvoorzienig al flink heeft verstoord: “Wat heel belangrijk is voor Nederland, is dat het Rotterdam niet hindert” aldus Rutte. “Want Rotterdam is heel belangrijk voor de export van kunstmest, en die is weer nodig voor Afrika.”

Polen en Litouwen waren echter van mening dat elke versoepeling ertoe leidt dat er meer geld stroomt naar het Kremlin. Een groot deel van de kunstmesthandel in Rusland is namelijk in handen Poetins oligarchenvrienden, die bijdragen aan het financieren van de oorlog.

Kerstcompromis

De impasse werd uiteindelijk doorbroken door individuele EU-lidstaten toe te staan de (eerder bevroren) tegoeden van zes Russische kunstmest- en chemiebaronnen te ontdooien. Een belangrijke voorwaarde hierbij is dat dit alleen mag wanneer het strikt noodzakelijk is om voldoende transporten van kunstmest te kunnen blijven financieren, en dan vooral naar Afrika. Daarnaast kunnen transacties worden afgewezen wanneer de nationale veiligheid in gevaar komt.

Dit was voldoende om Polen, de Baltische staten toch te laten tekenen. Op voorwaarde dat nieuwe bezwaren van lidstaten uitblijven, wordt het nieuwe sanctiepakket vandaag, vlak voor het einde van het jaar, aangenomen. Het Europese kerstcompromis kon echter niet rekenen op een goede ontvangst in Oekraïne: “Pogingen om Russische oligarchen en bedrijven toe te staan af te wijken van de reeds opgelegde EU-sancties betekenen een klap voor de gehele sanctieregeling, ondermijnt de steun voor Oekraïne en onze gezamenlijke inspanningen om de oorlogsmachine van Poetin een halt toe te roepen.” schreef de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba op Twitter.

Lagere prijzen, voor Afrika en Europa

Europa houdt echter voet bij stuk. Rutte: “Dat vinden de VN en Europa heel belangrijk, zodat wij de hongersnood in Afrika kunnen blijven helpen bestrijden.” Maar hoewel de beperkingen de Afrikaanse voedselzekerheid schaden, is de voedselcrisis veel breder dan alleen kunstmest, en dus ook niet zo makkelijk op te lossen. Wat het wel doet, is de deur naar Russische meststoffen-markt weer op een kier zetten, waardoor de prijzen voor West-Europa dalen. En dat vind Rutte zeker ook belangrijk.