“Er zitten extra verantwoordelijkheden aan zo’n platform”, zegt VVD-Europarlementariër Bart Groothuis over de groeiende invloed van populaire socialemedia-apps. “Je moet het niet alleen zien als een sociaal medium of marktplaats, het is ook onderdeel van onze publieke ruimte.” De EU heeft daarom regels gemaakt, maar techbazen zoals Mark Zuckerberg (Meta) en Elon Musk (X) zoeken de randjes op. Bij overtreding moet de Europese Commissie volgens Groothuis gaan handhaven als Europa nog serieus genomen wil worden.
Wat is er aan de hand?
Mark Zuckerberg, de baas van Meta (eigenaar van Facebook en Instagram), vindt dat Europa met zijn wetten te ver gaat. Volgens hem beperken ze de vrijheid van meningsuiting. Onlangs kondigde hij daarom aan af te stappen van zogenaamde ‘factcheckers’ op Facebook en Instagram.
X-topman Elon Musk gebruikte zijn platform onlangs om in gesprek te gaan met de partijleider van de Duitse rechts-radicale politieke partij AfD. In Duitsland vinden volgende maand verkiezingen plaats. Kamerleden als Jan Paternotte (D66) en Marieke Koekkoek (Volt) maken zich zorgen dat er opnieuw buitenlandse inmenging via sociale media plaatsvindt in Europese verkiezingen.
Ook de EU maakt zich al langer zorgen, bijvoorbeeld om de data die het Chinese TikTok over Europese burgers verzamelt. De app is sinds 2023 daarom zelfs verboden op apparaten van EU-ambtenaren. Maar ook Amerikaanse apps moeten aan Europese regels voldoen. Techreuzen zoals Zuckerberg en Musk, die president Trump tijdens zijn verkiezingscampagne veel financiële steun gaven, zijn vastberaden om weerstand te bieden tegen dit soort inperkingen.
Moet Europa een antwoord hebben op big tech?
Over die vraag is niet iedereen het eens. Dinsdag vond er namelijk een debat plaats in het Europees Parlement over “buitenlandse inmenging en vooringenomen algoritmes”. Sommigen, zoals Europarlementariër voor GroenLinks Kim van Sparrentak, willen dat Europa daartegen wordt beschermd. “Sta op voor democratie”, vroeg zij aan Henna Virkkunen, de Eurocommissaris verantwoordelijk voor tech-soevereiniteit. PVV-Europarlementariër Sebastian Kruis daarentegen ziet het opleggen van regels aan sociale media juist als de inperking van democratie.
Toch is de EU er druk mee bezig. Zo loopt er een onderzoek tegen TikTok, als gevolg van de inmenging in de Roemeense verkiezingen. Ook heeft de Europese Commissie een versneld onderzoek naar X, het socialemediaplatform van Elon Musk, aangekondigd. Zo wil de Commissie vaststellen hoe accounts ‘viraal’ gaan en achterhalen of het gesprek dat X-topman Musk had met partijleider Alice Weidel van de AfD een ‘boost’ krijgt op het platform.
Het maakt volgens Groothuis niet uit dat het om de AfD gaat. “Maar voor verkiezingen moeten verschillende partijen evenwichtig aan bod komen waarna de burger vrij kan kiezen. Als de algoritmes één partij ‘boosten’ en andere politieke uitingen onderdrukken is dat tegen de wet. Het is alsof je verkiezingsposters van politieke partijen overplakt met de poster van één partij. Dat willen we niet op het dorpsplein, en dus ook niet online. En ik vind het een heel normaal beginsel dat als je hier zaken doet, dat je je dan aan onze regels houdt.”
Wat voor regels zijn er?
Die regels zijn te vinden in de wet inzake digitale diensten, ook wel de DSA genoemd. Deze stelt een aantal randvoorwaarden aan het functioneren van grote socialemediaplatforms, zoals Meta en X en aan onlinemarktplaatsen zoals Booking.com. De regels zijn bedoeld om gebruikers te beschermen en platforms eerlijker te maken.
De wet geeft Europa een stevig wapen tegen big tech. “Maar nu gaat het om handhaving”, zegt Groothuis. Volgens hem is het nu “echt cruciaal” dat Europa de regels afdwingt om serieus genomen te worden. Bij overtreding van de wet riskeert een bedrijf een boete van zes procent van de wereldwijde omzet. “Of Elon Musk daar een boodschap aan heeft, zullen we moeten zien”.
Of het nu gaat om cybersecurity, de ‘deuro’ (of wel de digitale euro), wat grote online techplatforms als Google of Facebook mogen weten over jou en die digitale Europese identiteitskaart waaraan wordt gewerkt: laat je niet verrassen door digitale Europese ontwikkelingen! Elke twee weken praat Bijou van de Borst je bij over de Europese regelgeving waar Nederlanders digitaal wat van gaan merken. Neem een exclusief kijkje achter de schermen van Brussel met een abonnement en ontvang de Digi & Data-nieuwsbrief de eerste maand gratis, direct opzegbaar!