“We hebben de Europese verkiezingen gewonnen.” Zo begon Commissievoorzitter Von der Leyen gisteravond opgelucht aan haar toespraak na de bekendmaking van de (voorlopige) uitslag. Haar partij, de christendemocratische EVP, kreeg er voor het eerst in lange tijd zetels bij, acht stuks maar liefst.

Uiterst rechts is weliswaar gegroeid, maar kan niet tornen aan de macht van het midden. “Het centrum houdt stand”, aldus ook Von der Leyen, tevens topkandidaat voor de nieuwe Europese Commissie. “We zullen een bastion bouwen tegen de uitersten van links en van rechts. We zullen ze tegenhouden”,  repte ze, overigens zonder verder uit te weiden over hoe ze dit wil doen.

Krimpend midden

Maar ook al liet ze het niet horen, toch moet Von der Leyen zich ook wel degelijk een beetje zorgen maken. Want ondanks de winst krimpt het midden wel degelijk. De afgelopen twintig jaar hebben de grote blokken – de christendemocraten, liberalen en sociaaldemocraten – steeds meer moeten wijken voor radicalere stemmen. En dan vooral vanuit de rechterhoek.

Von der Leyen zal hier dus niet omheen kunnen als zij verkozen wil worden voor een tweede termijn. Zeker nu uiterst rechts in een aantal landen, waaronder Nederland en Italië, in de regering zit. In het Europees Parlement behoort nu zo’n 25 procent van alle zetels aan uiterst rechtse, anti-Europese partijen.

Steun zoeken

Om door te mogen, moet ze eerst de steun van een gekwalificeerde meerderheid van de 27 Europese leiders verkrijgen. Deze zullen op 27 juni in Brussel vergaderen en een beslissing nemen over haar toekomst. Tot die tijd zullen verschillende bijeenkomsten, waaronder de G7-top, belangrijke momenten zijn voor Von der Leyen om haar positie te versterken.

Dan volgt nog een geheime stemming in het Europees Parlement, waarbij ze een meerderheid (dus 361 van de 720 van de parlementariërs) achter zich moet zien te krijgen. Nu het uiterst rechtse geluid zich definitief heeft gevestigd in het parlement, is de kans groot dat ze haar kaarten op deze groep zet.

Balanceeract

Ze heeft hier de afgelopen maanden al op voorgesorteerd. Zo flirt ze openlijk met de uiterst rechtse Italiaanse premier Georgia Meloni. Ook heeft ze ten gunste van de boeren (en de partijen die hen steunen, waaronder ook deels haar eigen fractie) een aantal duurzaamheidsmaatstaven versoepeld.

Echter blijft het wel een gevaarlijke balanceeract, die op verzet stuit bij zowel de socialisten als de liberalen in het Parlement. De socialisten hebben al gewaarschuwd dat ze hun steun zullen intrekken als Von der Leyen een deal sluit met de conservatieve ECR-fractie, waar Meloni’s partij deel van uitmaakt.

Von der Leyen staat ook onder kritiek van regeringsleiders die vinden dat ze haar bevoegdheden te buiten is gegaan. Ze heeft zichzelf te veel gepresenteerd als het gezicht van Europa, wat sommige nationale leiders als bedreigend ervaren. Die willen dat de macht in hun eigen hoofdsteden blijft, en niet te veel in Brussel. Ook hier zal ze dus een toontje lager moeten gaan zingen, als ze hun steun wil blijven behouden.

Beslissende weken

Of Ursula von der Leyen haar tweede termijn als voorzitter van de Europese Commissie zal veiligstellen, hangt af van haar politieke finesse en het vermogen om allianties te smeden in een verdeeld Europa. De uitkomst zal niet alleen haar toekomst bepalen, maar ook de koers van de Europese Unie voor de komende jaren. Eén ding is zeker: het politieke krachtenveld staat onder hoogspanning. Dé vraag is hoe slim Von der Leyen het gaat pelen.