Een banaal bericht van een Hongaarse collega in de interne chatbox van IBM zou zijn leven totaal op z’n kop zetten.
“Hi Walter, may I ask you something?”
In een café in de Hongaarse hoofdstad Boedapest lichten de ogen van Walter Groen op als hij eraan terugdenkt.

Toen hij in Nederland nog voor IBM werkte meldde vanuit de Hongaarse vestiging van de computergigant zich een zekere Ági met het verzoek om een specifiek computeronderdeel.
“Ze vroeg of wij dat nog in voorraad hadden? Dat hadden we.”
Behalve dat onderdeel vertrok ook Groen naar Hongarije. “Er was meteen al in dat eerste chatverkeer een geweldige klik, we wilden elkaar beter leren kennen.”

Nu, bijna vijftien jaar later, is Groen nog altijd in Hongarije. Hij woont er met Ági, inmiddels zijn echtgenote, in een provinciestad even buiten Boedapest.
En voor wie het Hongarije van de autocratische premier Viktor Orbán beter wil begrijpen, is Groen een scherpe gesprekspartner. Niet vanwege zijn achtergrond in de wereld van computers, maar vanwege zijn passie voor voetbal. “Ik was in Nederland al amateur-voetbalcoach. Dat heb ik hier in Hongarije wat serieuzer opgepakt, en geloof me: op het voetbalveld leer je een land pas écht goed kennen.”

Voetbalocratie

De autocratie van Orbán, die volgens zijn critici de democratie in zijn land de nek omdraait, wordt ook wel een ‘voetbalocratie’ genoemd. In zijn kleine geboortedorp Felcsút liet Orbán een gigantisch voetbalstadion en voetbalacademie bouwen. En wie iets gedaan wil krijgen in Hongarije moet zich daar melden. Op Orbáns tribunes in Felcsút wordt de échte politiek bedreven en het geld verdeeld, zeggen Hongarijes beste politiek-analisten.

Toen Groen het stadion een keer bezocht, stond hij plots naast de premier himself. Groen, lachend: “Orbán stond zijn zoon, die op ’t veld stond, aan te moedigen. “En, wie bent u?” vroeg hij mij. Ik heb hem netjes een hand gegeven.”

Bij aankomst in Hongarije kon Groen via contacten van Ági aan de slag als jeugdcoach bij de beroemde Boedapester club Ferencváros. In de jaren erna begon hij een bedrijfje dat zomervoetbalkampen voor jongeren organiseert.
“Ik heb op het voetbalveld geleerd hoe hiërarchisch deze samenleving is. De coach zegt het, dus zo zal het gaan. Het is zwart-wit: je bent vóór of tegen Orbán, je bent iemands vriend of vijand, voor iets ertussenin is weinig ruimte. Polderen, op z’n Nederlands, daar doen ze hier niet aan.”

Koorddansen

Dat er nauwelijks sprake is van democratie, is voor de Hongaren een enorme teleurstelling, zegt Groen. “Ik zie dat met lede ogen aan. Maar ik heb van Ági geleerd hoe je daar in Hongarije mee om moet gaan. Je leeft met, en zorgt voor de kleine wereld om je heen, de vrienden en familie die je kunt vertrouwen. We bedrijven ruilhandel. Ági’s vader maakt goeie pruimenbrandewijn, de Hongaarse pálinka. De buren zorgen voor lekkere jam. En de verse kip komt van een familie een straat verderop.”

Groen heeft de buitengewoon complexe Hongaarse taal moeten leren, en dan vooral de verschillende ‘lagen’ in die taal. “Dat gelaagd praten komt erop neer dat jouw schoonmoeder twaalf manieren heeft om te vragen of je dorst hebt, en dat al die verschillende manieren aangeven in wat voor bui schoonmoeder is.”

Het is soms dansen op een koord, lacht Groen, want de Hongaar maakt er ook misbruik van dat de buitenwereld niet doordringt tot zijn taal.
“Als Orbáns regering weer eens botst met Brussel over Hongaarse wetgeving die niet past in de Europese Unie, dan speelt de Hongaar de vermoorde onschuld: ‘Als je onze taal niet kunt lezen, dan zul je nooit begrijpen wat wij precies bedoelen.’”

Zelf spreekt Groen inmiddels goed genoeg Hongaars om op zijn hoede te zijn als schoonmoeder vraagt of hij dorst heeft. “Ági en ik hebben onze culturen overbrugd. Een sprookje dat begon met een chat over een lullig computeronderdeel, ha!”

Tijn Sadée is correspondent pendelend tussen Brussel en Zuidoost-Europa. Volg hem op zijn reisblog www.balkandashboard.com