‘Over oude wegen’ van Mathijs Deen

Als iemand die altijd op zoek is naar een blik op de geschiedenis en de relatie daarvan tot het heden, vraag ik mij vaak af: waarom bestaan er zo veel verschillen tussen mensen en culturen die op een relatief kleine afstand van elkaar wonen? De Europese Unie wil eenheid uitstralen, maar de verschillen tussen de EU-lidstaten lijken niet eenvoudig te overbruggen. Ook de gewone burgers van de lidstaten, zie zich afzonderlijk van de andere lidstaten verbonden voelen met de geschiedenis en cultuur van hun land, zetten die niet altijd zomaar opzij ten gunste andere landen of de Europese Unie als geheel.

Als we de geschiedenis er even bij halen, komen we er al snel achter dat men al enorm lange tijd over het Europese continent reist. Over dezelfde wegen, die misschien nu verhard zijn maar die ooit slechts zandweggetjes of ezelpaden waren. Wegen die niet stoppen bij de grenzen van de huidige EU-lidstaten, maar gewoon doorlopen: van het ene buurland naar het andere.

In een reis door de tijd neemt Mathijs Deen je mee door het Europese continent met de brandende vraag: waarom heeft de Europeaan van tegenwoordig toch vaak zo’n weerbarstige houding ten opzichte van andere landen en culturen op het continent? Gezien het relatief kleine oppervlak van Europa, zou men toch moeten aannemen dat men hier niet zo veel van elkaar verschilt. Maar het tegendeel is waar.

Wil je weten hoe de Europeaan door de geschiedenis heen heeft gereisd en hoe men over en langs de routes van toen heeft meegebouwd aan het Europa van nu? Ga dan mee op reis met Mathijs Deen.

‘Manifest van een immigrant’ van Suketu Mehta

Ook migranten die de Europese Unie in komen, bewegen zich over diezelfde Europese wegen. Dit boek van gerenommeerd journalist Suketu Mehta beschrijft de oorsprong van massamigratie van kolonialisme in de 15e eeuw tot klimaatverandering van de afgelopen decennia, en bepleit een hoopvol perspectief: we zouden immigranten moeten verwelkomen in plaats van vrezen.

Zo laat het boek zien welke rol de klimaatverandering, het verwoestende nalatenschap van het kolonialisme en de economische ongelijkheid mensen ertoe dwingen hun eigen land te verlaten voor een betere plek.

Grenzen lijken daarbij vaker te vervagen: grenzen vormen vaker doorgangspoorten dan ondoordringbare stalen muren, en als het aan Mehta ligt moeten die poorten wagenwijd worden opengezet om de migranten te verwelkomen. Met een flinke schuit empathie zet Mehta de verhalen van alledaagse mensen, die hard werken om het beste van hun leven te maken, tegenover de angst die voor migratie heerst.

We kunnen gerust zeggen dat Europa niet alleen de laatste jaren of decennia veel immigranten heeft zien instromen, maar dat dat eigenlijk al eeuwen zo is. Waar de oorlogen in onder andere Afghanistan, Syrië en Jemen de laatste jaren al een migratiecrisis op het continent veroorzaakten, zet ook de oorlog in Oekraïne opnieuw aan het denken over het wel of niet verwelkomen van steeds meer migranten.

Voeg daarbij de toenemende zorgen voor klimaatverandering, die zowel migratie binnen Europa als daarbuiten doen toenemen en het in 2019 gepubliceerde boek blijft zeer actueel.