Europa vecht, voor vrijheid en onafhankelijkheid, voor onze waarden en onze democratieën. Dat was het Leitmotiv van de State of the Union dit jaar. Ursula von der Leyen richtte daarbij volop de aandacht op Oekraïne.

Negentien Russische drones in het Poolse luchtruim hebben de oorlog weer wat dichterbij gebracht. Die drones maakten duidelijk dat Europa voor de luchtverdediging veel van Oekraïne kan leren. Dat land moet zich dagelijks verweren tegen een veelvoud van dergelijke drones – tot 800 in één nacht aan toe, bovendien mét explosieve lading. Het sluiten van een ‘Drone Alliantie’ met Oekraïne is voor de EU dan ook een logische stap.

EU haalt VS in

De VS levert nog wel militair materieel aan Oekraïne, maar tegen betaling. De Amerikaanse president Donald Trump geeft geen hulp. Voor bijstand is het land vooral aangewezen op de EU en haar lidstaten. De Ukraine Support Tracker laat zien dat Europa inmiddels de VS heeft ingehaald bij het leveren van militaire hulp. Steeds meer gaat het dan niet om leveringen uit bestaande voorraden, maar om nieuwe bestellingen, waar mogelijk bij producenten in Europa en Oekraïne.

Voor niet-militaire hulp heeft de EU vorig jaar een Oekraïne-faciliteit ingesteld. Deze is goed voor 50 miljard euro aan leningen en subsidies, voor de periode 2024-27. Het meeste geld zit in de eerste pijler, voor wederopbouw, modernisering en hervormingen: totaal 38,3 miljard euro. Daarnaast trekt de EU geld uit voor het stimuleren van publieke en private investeringen (pijler 2) en voor technische assistentie en capaciteitsopbouw (pijler 3).

De grafiek laat de bedragen zien die voor pijler 1 zijn gereserveerd. Twee dingen vallen op:

• Het gaat vooral om leningen die Oekraïne dus later zal moeten terugbetalen; slechts 5,3 miljard van de 38,3 miljard euro zijn schenkingen;
• Voor 2024 en 2025 zijn de hoogste bedragen gereserveerd. Dit vanwege de macro-economische situatie in Oekraïne. Maar zou in 2026 en 2027 echt veel minder nodig zijn? Hoe dan ook haalt dit de druk om hervormingen door te voeren naar voren.

Volgens het verslag van de Europese Commissie maakt Oekraïne goede vorderingen op het hervormingspad richting een EU-lidmaatschap. Desondanks blijkt corruptie door oligarchen moeilijk uit te roeien. Op de index van Transparency International blijft Oekraïne laag scoren.

Verdeling van leningen en subsidies aan Oekraïne

Bron: Europese Commissie

Toen afgelopen juli de onafhankelijkheid van de belangrijkste anti-corruptiebureaus van Oekraïne in het geding kwam, heeft de EU terecht hard aan de bel getrokken – met resultaat. Met alle respect voor de weerbaarheid en veerkracht van de Oekraïense bevolking mag de EU mag niet aarzelen om financiële steun als hefboom te gebruiken om corruptie te bestrijden en de rechtsstaat te beschermen.