Eurocommissaris Frans Timmermans is in het hart van het Europa van de jaren ’90: Maastricht. Daar werd exact 30 jaar geleden het Verdrag van Maastricht ondertekend. Een kantelmoment in de geschiedenis van de Europese Unie. Hoe staat er vandaag voor met de idealen van toen? Leeft het Verdrag nog en wat moet er vernieuwd worden? Eurocommissaris Frans Timmermans is aan het woord.
Frans en de studenten
Journalist Eveline van Rijswijk, met in de rug een 30-tal studenten van over heel de wereld geboren na 1992, gaan met Timmermans terug in de tijd. 7 februari markeert immers de 30e verjaardag van de ondertekening van het Verdrag van Maastricht, ook wel het oprichtingsverdrag van de Europese Unie.
Timmermans schetst de context: “Het was een periode met zo’n absurd snelle opeenvolging van belangrijke gebeurtenissen. Het einde van de Koude Oorlog, de val van de muur en dan het verdrag. De angst voor instabiliteit en gewelddadige conflicten lag op de loer, daarom was dit Europese verdrag van belang. Er waren geen directe bedreigingen, maar we moesten ons afvragen: Hoe verenigen we ons, hoe maken we gemeenschappelijk beleid en dat ondanks alle onderlinge verschillen?”
Soldaat Timmermans
“De oude idealen en die van nu zijn erg verschillend. Ik ben opgeleid om de andere kant van de muur te bevechten, een Koude Oorlog-soldaat en vervolgens als diplomaat. Toen ik hun leeftijd had, had ik van een afstandje kunnen zien wie uit het oosten kwam, leerde ik Russisch. Een diep verdeeld Europa. Wat we zien is dat het nalatenschap van deze jonge generatie juist is om die grenzen te overstijgen. Het is een wonder om te zien hoe ver het is gekomen!”
“Hoe anders is het politieke engagement dan van de jongeren nu ten opzichte van de jeugd toen?”, merkt een van de studenten op. “Het grote verschil is dat ze destijds in beperkte mate bezig waren met het klimaat. Nu staat dat thema hoog op de agenda, maar ook sociale zekerheid en defensiebeleid ontgaan de jongeren niet. De generatie van nu lijkt me veel meer bewust van de ernst van deze thema’s en dus ook meer betrokken.”
Oorlog met Spanje
Hoe blikt u terug op de positie van Nederland door decennia aan Europese eenwording heen? Timmermans haalt diep adem alvorens hij uitblaast naar het jaar 1648: “Nederland heeft historisch gezien ver weg willen blijven van Europese politiek. Toen de oorlog met Spanje werd gesetteld, en er opnieuw zorgen kwamen om Frankrijk, zelfs toen wilde Nederland liever de hoge zeeën opzoeken dan toe te treden aan het Europees toneel.”
“Die lijn is doorgezet tot het midden van de 20steeeuw; Nederland zocht de neutraliteit op. Maar vanaf toen is er begrip gekomen voor het belang van gemeenschappelijk handelen, de Europese samenwerking.” Dat culmineerde volgens Timmermans in de nasleep van de vliegramp met MH17 waarbij 196 Nederlanders zijn omgekomen.
“Die traumatische ervaring heeft ons nog meer wakker geschud. Er was zoveel solidariteit van partners en bondgenoten, zoveel steun. Je wordt deel van een familie die opkomt voor jou, maar andersom moet je als de tijd rijp is ook bereid zijn om er voor hen te zijn. In Nederland is daar meer begrip voor gekomen, denk ik zo.”
Wat vieren we vandaag?
“Nou, maar dit is een heel persoonlijk antwoord, ik heb het gevoel dat we vieren dat we voorkomen hebben dat er bloedvergieten zou plaatsvinden op Europese grond. Los van de verschrikkelijke situaties die zich alsnog voltrokken, Bosnië bijvoorbeeld, is een groter kwaad voorkomen.”
Hoe is dat voorkomen? “Door een perspectief te bieden aan Europese landen, het vergroten en verenigen van de Europese Unie werd ineens veel realistischer. Het verdrag gaf een doel, zette een doel uit. En met succes: in 2004 ging de Europese Unie van 15 naar 25 lidstaten.”
Met het Verdrag van Maastricht werd de Europese Gemeenschap omgevormd tot de Europese Unie. Het zou de basis vormen voor een Economische en Monetaire Unie – de aanloop naar de invoering van onze gemeenschappelijke munt; de euro. Daarnaast was het een belangrijke stap naar Europese beleidsvorming, samen thema’s als bv. kernenergie vormgeven in Europa. Tot slot was er ook een sterk technisch component aan het Verdrag: het Europees Parlement kreeg meer wetgevende en controlerende macht. De samenwerkingsprocedure van de Europese instellingen werd dus uitgebreid en gesterkt.
