Nu de nieuwe Europese Commissie goedgekeurd is, is ook de baan van de huidige Nederlandse Eurocommissaris, Wopke Hoekstra, voor nog eens vijf jaar verzekerd. Maar ook die van de omstreden kandidaat uit Hongarije en de Italiaanse kandidaat Raffaele Fitto. Dat leidt tot een wrange situatie voor Ursula von der Leyen. De steun die ze vandaag kreeg is een stuk lager dan vijf jaar geleden. In 2019 kreeg ze nog steun van 461 Europarlementariërs en stemden 157 tegen haar Commissie. Nu stemden 370 Europarlementariërs voor en 282 tegen. Ze had 345 voorstemmen nodig.
Om wie gaat het nu?
De Europese Commissie bestaat uit 27 Eurocommissarissen. Eén uit ieder EU-land. Samen vormen ze een soort Europees kabinet dat wetten voorstelt, en controleert of EU-landen zich wel aan de regels houden. Dat doen ze voor een periode van vijf jaar. Frans Timmermans, nu fractievoorzitter GroenLinks/Pvda in de Tweede Kamer, was voor de Tweede Kamer-verkiezingen bijvoorbeeld Eurocommissaris namens Nederland, Wopke Hoekstra, nam eind vorig jaar de functie van Timmermans over.
Na de Europese verkiezingen krijgen EU-landen de mogelijkheid om een kandidaat voor een van de belangrijkste functies in de EU naar voren te schuiven. Wanneer de voorzitter van de Europese Commissie de kandidaten een portefeuille toebedeeld heeft, krijgt het Europees Parlement de kans om de kandidaten te grillen en uiteindelijk in zijn geheel goed of af te keuren. Dat laatste gebeurde dus vandaag.
Steun uit Nederland
Nederlandse partijen zijn tevreden met de nieuwe Commissie en de beloftes die Von der Leyen de laatste dagen gemaakt heeft. Ze kreeg bijvoorbeeld de steun van de CDA-fractie. Hun eigen partijgenoot Wopke Hoekstra heeft immers een plek in Von der Leyens team als Eurocommissaris voor Klimaat en Schone Groei. Bovendien komt het grootste aandeel Eurocommissarissen uit dezelfde politieke familie als het CDA, Von der Leyen incluis. “Aan de slag”, zegt de fractie. Ook NSC-Europarlementariër Dirk Gotink stemde voor. Hij is aangesloten bij dezelfde politieke familie als het CDA en BBB.
Ook GroenLinks/PvdA steunt Von der Leyen en haar team. Ondanks ontevredenheid over het aanstellen van de Italiaanse conservatief Rafaele Fitto, die verantwoordelijk wordt voor de cohesiegelden (een derde van het Europees budget), is de fractie toch overtuigd. Eerder deze week publiceerde Von der Leyen nog een persbericht waarin ze verklaarde de Groenen, de fractie waar GroenLinks bij zit, de komende vijf jaar als belangrijke partners te zien als het aankomt op klimaat-actie. De Volt-fractie, die ook bij de Groenen zit, steunt Von der Leyen ook. Ze zijn tevreden met de beloftes van de Commissievoorzitter over het hervormen van de Europese Unie en klimaat.
De twee liberale partijen uit Nederland (VVD en D66) die samen bij de Renew-fractie zitten steunen de nieuwe Commissie ook. D66 is tevreden met de lijn die de Commissie, maar ook de midden-partijen in het Europees Parlement willen volgen. Vooral de Green Deal, Europese defensie en de rechtsstaat waren doorslaggevend voor de drie D66’ers. Ook de VVD liet zich overtuigen door de defensieplannen van de nieuwe Commissie. Binnen honderd dagen komt de Defensie-Eurocommissaris met een plan om de Europese defensie-industrie een zetje in de rug te geven, beloofde Von der Leyen. Verder wil de VVD dat Europa grip op migratie krijgt en de concurrentiepositie van Europese bedrijven verbetert.
BBB geeft Von der Leyen en haar team het voordeel van de twijfel. Von der Leyen is nu voorzitter van de meest centrumrechtse Commissie ooit, stelt de partij. Dat betekent goed nieuws voor landbouw en visserij.
De PVV ziet weinig heil in de nieuwe Commissie. Ondanks een verschuiving naar rechts ten opzichte van vijf jaar geleden, toen Von der Leyen aan haar eerste termijn begon, is de partij niet overtuigd. In een resolutie uit PVV-Europarlementariër Marieke Ehlers haar onvrede over het proces van de afgelopen weken. Kandidaat-Eurocommissarissen werden niet beoordeeld op basis van kwaliteiten en kennis, maar werden onderdeel van een politiek spel tussen partijen, stelt ze. Ook de linker flank van het Europees Parlement maakt zich boos over de gang van zaken, Anja Hazekamp van de Partij voor de Dieren steunt de nieuwe Commissie ook niet. De resolutie van Ehlers kreeg niet genoeg steun om aangenomen te worden.
SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen onthield zich van stemming. “Ik kan niet met deze Commissie instemmen”, zegt hij. Hoewel Ruissen tevreden is met Fitto als Eurocommissaris en een lichte verschuiving naar rechts qua beleid, gaat het hem niet ver genoeg. Hij vindt de Commissie nog steeds te pro-Europees. In plaats van meer macht en geld naar Brussel, moet de EU volgens Ruissen juist een stapje terug doen.
Ongemakkelijk huwelijk
De afgelopen weken veranderde het Europees Parlement in een politiek slagveld. Waar de hoorzittingen van de kandidaat-Eurocommissarissen om kennis en inhoud moesten draaien, ging het al snel om nationale politiek en partij belangen. Fracties durfden kandidaten van tegenstanders niet meer af te keuren uit angst dat hun eigen kandidaat ook zou verliezen. Het leverde een impasse op dat pas vorige week woensdag doorbroken werd. De fracties tekenden een samenwerkingsovereenkomst en zelfs Von der Leyen moest tussen beide komen.
Het Europees Parlement gaat een ongemakkelijke periode tegemoet. Er is hard gevochten en vertrouwen in elkaar lijkt ver te zoeken. Een fractiemedewerker tegen het lijf lopen die oprecht blij is met de Europese Commissie die in december van start gaat, is ontzettend moeilijk en misschien alleen bij de christendemocraten te vinden.
‘Een klap voor de christendemocraten’
Ook GroenLinks/PvdA-Europarlementariër Bas Eickhout maakt zich zorgen. Eickhout is voorzitter van de Groenen-fractie en stelde in de zomer dat de enige constructieve meerderheid in het Europees Parlement een meerderheid met de Groenen was. “Ik denk dat we dat nu bewezen zien worden”, zegt Eickhout wanneer de uitslag voor Von der Leyen bekend is. Alleen zien de christendemocraten dat nog niet. “Zij willen in het midden zitten, soms naar rechts, soms naar links.”
Geen goede strategie, denkt Eickhout. De steun die Manfred Weber, de leider van de EVP-fractie, van de conservatieve ECR hoopte te krijgen is lager dan verwacht. Maar de EVP mag dan in het Europees Parlement dan geen bondgenoot zijn van de Groenen, daarbuiten hebben ze dat wel. “Von der Leyen wil ook die vier partijen”, zegt Eickhout. Hij bedoelt daarmee de kern, christendemocraten (EVP), socialisten (S&D) en liberalen (Renew), maar ook zijn eigen fractie de Groenen. Dat moet blijken uit de uitspraak van Von der Leyen over het belang van de fractie.
