UPDATE: Met een klein verschil verloor regeringspartij ANO, van premier Andrej Babiš de verkiezingen aan het centrum-rechtse SPOLU, bleek zaterdagavond. De winnaars hadden vooraf al aangekondigd onder geen beding met ANO verder te willen, maar wel met de centrum-linkse coalitie onder leiding van de Piratenpartij. De vraag is nog hoe de coalitievorming gaat lopen, want de zittende premier neemt het voortouw normaliter en dan is er ook nog de Babiš-gezinde president Zeman. Wij peilden eerder op de dag de stemming op straat in Praag.

Het is zaterdag, dag twee van de Tsjechische verkiezingen. In Praag is het een koude, maar zonnige dag. Perfect weer voor een wandeling in de stad, tussendoor boodschappen doen en eindigen met een biertje op het terras. En er stond nog iets anders op de zaterdagse to do list van de Tsjechen: stemmen. Al was die taak snel afgevinkt. Het was immers maar ‘gewoon’ stemmen.

Dat is de gedachte die bij de Tsjechen leeft. Hier is stemmen niet zo’n feestje als in Nederland, gewoon iets wat je op je boodchappenlijstje moet doorstrepen. Het is vooral met nuchterheid waarmee de Tsjechen naar de verkiezingen kijken.

In de hoofdstad Praag is niets te merken dat er verkiezingen aan de gang zijn. De enige aanwijzing zijn de vlaggen op de trams vandaag en gisteren. Toch nog een klein feestje van de democratie.

Referendum Babiš

De Tsjechische journalist en researcher Judita gooit vandaag een muntje op om te beslissen op welke partij ze gaat stemmen. Babiš wordt het in ieder geval niet, maar wie dan wel? De tweedeling is kenmerkend voor deze verkiezingen. Het wordt dan ook wel een referendum voor de populariteit van premier Andrej Babiš gezien.

Babiš is de schatrijke zakenman die acht jaar geleden de Tsjechische politiek binnenstapte. Hij bracht daarmee het politieke spel in het land compleet uit balans en voerde de druk op de rechtsstaat op. De premier domineerde de afgelopen week vooral de kranten om dat zijn naam veelvuldig in de Pandora Papers werd genoemd.

Twee opties voor een stem tegen

Op het platteland kan Babiš met zijn partij ANO nog steeds op veel steun rekenen, maar in de steden wordt vooral tegen de premier gestemd. Er blijven dan twee opties over. Als eerste PIRSTAN, een coalitie tussen onder meer de Piratenpartij en onafhankelijken. De Piratenpartij lag lang op kop in de peilingen, maar het lijkt wel alsof de schandalen steeds moeiteloos van Babiš afglijden. Ondanks de Pandora Papers staat hij weer bovenaan.

De tweede optie voor een stem tegen Babiš is de coalitie SPOLU, Samen in het Tsjechisch. De coalitie bestaat uit verschillende partijen met uiteenlopende ideologieën. Wat ze gemeen hebben is hun weerzin tegen Babiš.

Het is kop of munt tussen deze twee coalities voor Judita. Ze is niet de enige die op het laatste moment pas een besluit neemt. Bij deze verkiezingen zijn er meer zwevende kiezers dan ooit. In het stemhokje kruist Judita uiteindelijk de Piratenpartij aan.

De pinautomaat van Babiš

De EU lijkt geen grote rol te spelen in de verkiezingscampagne, behalve bij de ultrarechtse partij SPD. De anti-immigranten en anti-EU partij eist een referendum over het EU-lidmaatschap, als voorwaarde om mee te doen aan de regerende coalitie.

Babiš lijkt in de campagne niet te veel aandacht aan de EU te geven. Hij noemde de Green Deal ‘groene gekte’, is tegen de komst van migranten, maar kan niet te fel tegenover de EU zijn. De nationale schatkist is de pinautomaat van Babiš, zeker door de EU-subsidies. Hij sluisde miljoenen euro’s aan EU-subsidies rechtstreeks weg naar zijn bedrijven, in plaats van naar de bouw van energiecentrales en het aanleggen van een spoorlijn.

Geflirt

Fascinerend blijft de romance en het geflirt tussen Babiš, Orbán in Hongarije en Kaczyński in Polen. Volgens de Tsjechische anti-corruptie-expert David Ondráčka leren ze van elkaar en bewonderen ze elkaar. “Vooral omdat hun beleid dat niet in lijn is met de Europese regels succes hebben en de EU de rekening evenzogoed blijft betalen.”

Toch blijft Tsjechië het beste jongetje van de klas in vergelijking met de rest van de Visegrad-landen volgens Ondráčka. “Maar in de schaduw hebben wel onze eigen problemen.”

Als eerste aan zet

De uitslag van de verkiezingen is spannend, maar het gaat – net zoals in Nederland – om de meerderheid. Babiš zal er alles aan doen om die te vinden. Mocht dat niet lukken, dan zal hij de formatie zo lang mogelijk laten duren om zo het proces te rekken.

De zittende premier mag in Tsjechië de eerste zet doen in een formatie. Babiš heeft dus de macht in handen en zoals het er nu uitziet, lijkt hij onverslaanbaar.

Zaterdagmiddag om 2 uur sloten de stembureaus. Volg hier de laatste updates over de verkiezingen in het Engels of in het Tsjechisch.