Mensen die het gloednieuwe principe dat Europese betalingen alleen gedaan worden als in een EU-lidstaat de rechtsstaat op orde is willen laten varen, krijgen een terechtwijzing uit Nederland. Premier Mark Rutte wil dat de Europese Commissie het zogenaamde rechtsstaatmechanisme gewoon uitvoert zoals afgesproken. Dat zegt hij vandaag na de wekelijkse Ministerraad tegen Brusselse Nieuwe.

“Ja, op basis van uitspraken van de Europese Raad en het Europees Parlement. De Europese Commissie heeft ook eerder gezegd: de flitspaal staat aan, maar we wachten nog even op de uitspraak van het Hof tot we het ook in werking stellen. Die uitspraak is er inmiddels dat het mechanisme klopt”, aldus de premier.

Nederland was een van de aanjagers om betalingen uit de Europese fondsen voortaan alleen te doen als in een lidstaat de rechtsstaat op orde is. Maar in de Brusselse wandelgangen gaan verhalen dat Commissievoorzitter Von der Leyen niet zo happig meer is om Polen en Hongarije hard aan te pakken. Europese eensgezindheid vanwege de oorlog in Oekraïne zou op dit moment belangrijker zijn. Daar komt bij dat er op dit moment veel gevraagd wordt van de Poolse samenleving bij het organiseren van de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne.

Maar voor Rutte is de oorlog en de grote hoeveelheid vluchtelingen in Polen geen argument om het principe overboord te zetten: “Het is niet specifiek Polen. Maar wij willen het natuurlijk snel in werking zien treden. Mijn indruk is dat de Commissie dat snel in gang wil zetten en ik heb geen reden om aan te nemen dat de Commissie daar anders over denkt”.

Signalen over een politieke deal

Ondertussen komen er van meerdere kanten signalen dat er mogelijk een deal achter de schermen in de maak is. Daarbij zou Polen een deel van de omstreden hervorming van de rechterlijke macht terugdraaien. In ruil zou de Europese Commissie het rechtsstaatmechanisme niet hoeven inzetten tegen de regering in Warschau.

Brusselse Nieuwe: U reist maandag naar Polen. De Poolse regering vraagt er om het mechanisme niet te activeren. Zij zeggen dat geld nodig te hebben voor de opvang van al die vluchtelingen uit Oekraïne.

Rutte: “Nog een keer: dat mechanisme is niet speciaal voor Polen of Hongarije of Nederland. Of wie dan ook”.

Nee, maar die twee landen zijn nu onderwerp van het actuele debat in Europa.

“In de actualiteit worden die genoemd, daar heeft u volkomen gelijk in. Het is ook niet zo dat daar Nederland nu een taak in heeft”.

De invoering van het rechtsstaatmechanisme is uw voorstel geweest!

“Nou, het was een voorstel van veel landen. Nederland hecht er ook zeer aan. Dat is nog steeds zo. En ook het Europees Parlement. Maar het is nu aan de Commissie om het toe te passen”.

Vindt u dat de Europese Unie, Nederland zelf misschien ook, geld beschikbaar moet stellen aan Polen om hen te helpen met het betalen van de opvang van de Oekraïense vluchtelingen?

“Wat je nu ziet zijn twee ontwikkelingen. De eerste is dat Polen heel veel vluchtelingen opneemt, maar ook zegt: dat willen wij ook doen, voor zover dat nog kan. Het tweede is dat de Europese Commissie moet kijken hoe we met Europese budgetten landen kunnen ondersteunen waar een grote vreemdelingdruk zichtbaar is. Er zijn nog geen verzoeken voor bilaterale financiële steun. Dat zal in eerste instantie lopen via de Europese pot”.