De onderhandelaars van de Europese Commissie, het Europees Parlement en het Belgische EU-voorzitterschap hebben afgelopen 30 januari een akkoord bereikt. De ambassadeurs van de 27 EU-lidstaten zouden op vrijdag over de compromistekst stemmen, tijdens hun voorbereiding van de raad voor Concurrentievermogen.
De Tweede Kamer kreeg de Nederlandse inzet voor die vergadering toegestuurd. De fracties van VVD, NSC, D66, BBB en Volt stelden er vragen over tijdens een ‘schriftelijk overleg’. De minister antwoordde deze week, zodat er voor deze raad nog moties konden worden ingediend.
Daarop melde minister van Economische Zaken Micky Adriaansen (VVD) dat de details van het politieke akkoord haar nog niet bekend zijn. Daarover zou de Tweede Kamer later worden geïnformeerd. Ook zouden zij het Nederlandse standpunt en een inschatting van het krachtenveld te horen krijgen.
Onzekere meerderheid
Dat krachtenveld konden de Kamerleden echter al wel uit de internationale pers halen. Daarin is te lezen dat Duitsland deze week aangekondigde om zich van stemming te onthouden. Binnen de ‘stoplichtcoalitie’ in Berlijn was de wet een splijtzwam, en dan kan er in Brussel niet mee gestemd worden. Oostenrijk en Luxemburg waren kritisch, Estland en Finland en Italië zouden ook niet voor stemmen.
Daarmee zou de wet niet de noodzakelijke ‘gewogen meerderheid’ krijgen. De Europese Unie is uniek door het vastleggen van juridisch bindende regelgeving. Hierdoor kunnen landen worden ‘overstemd’ en zijn ze verplicht de nieuwe regels in te voeren. Voor een meerderheid moeten tenminste 15 landen voor stemmen, die ook 65 procent van de EU bevolking vertegenwoordigen. Dit lijkt nu dus onwaarschijnlijk. Amnesty International en het Wereldnatuurfonds reageerden ontzet.
Voor Europarlementariër Lara Wolters (PvdA) is het de tweede teleurstelling, nadat ze op de gecombineerde GroenLinks/PvdA-lijst op een zevende plek werd gepresenteerd. Met de verwachte ruk naar rechts bij de Europese stembusgang in juni, is dat een onzekere positie. Nadat in februari 2022 het wetsvoorstel van de Europese Commissie was gepresenteerd, was Wolters in het Europees Parlement aangewezen als ‘rapporteur’ namens het hele Parlement voor de verordening.
Rompslomp
Due diligence is niet nieuw in de EU. Veel lidstaten hebben al gelijksoortige wetgeving. Maar het bedrijfsleven maakt zich zorgen over de gevolgen voor het ondernemersklimaat. Te gedetailleerde checks zouden de interne boekhouding van bedrijven te veel belasten, die over steeds meer zaken moeten rapporteren.
Deze administratieve lasten ondermijnen het vestigingsklimaat. Ook de Nederlandse bancaire sector had zich al in een vroeg stadium uitgesproken toen de Europese Commissie een consultatie hield voer nieuwe wetgeving.
Mondiale standaarden
De nieuwe EU-wet moet ook worden bekeken door een geopolitieke bril. Regimes die niet malen om klimaatschade of kinderarbeid kunnen namelijk goedkoper concurreren op de wereldmarkt dan Europese bedrijven die aan strenge wetgeving moeten voldoen. In landen als Saudi-Arabië of China zijn sociale misstanden en milieuvervuiling aan de orde van de dag en lopen westerse bedrijven aan de leiband van een autoritair regime.
Ook voor goedwillende ondernemers is het ingewikkeld om alle stappen in de productieketen van een stekkerauto te reconstrueren, die bestaat uit duizenden Chinese onderdelen. Sommige bedrijven kiezen daarom eieren voor hun geld en verplaatsen hun productie naar plekken met minder strenge wetgeving.
Omdat Brussel zich opmaakt voor verkiezingen, zal de wet nu vertraging oplopen. Het zou mooi zijn als deze pauzetijd gebruikt wordt om door te werken aan mondiale standaarden.
