In november 2022 moest VVD-leider en premier Mark Rutte halsoverkop vanaf de internationale milieutop in Egypte terugvliegen naar Den Haag om in de Tweede Kamer op het matje te komen bij de VVD-fractie. Muiterij hing in de lucht. De fractie wil de grenzen dicht en Rutte moest als premier – of als VVD-leider, daar bleef hij opzettelijk vaag over – persoonlijk beloven dat hij hun wens uitvoert.
Met steun van coalitiepartijen D66, Christenunie en CDA begon hij daarop – badend in de media-aandacht middenin een zwaar bevochten verkiezingscampagne – een tour langs Europese hoofdsteden. Met nu een bezoek aan Rome om steun te krijgen voor zijn pleidooi om de facto dezelfde fouten te herhalen.
We hebben het de afgelopen jaren vaker gezien. Coalitiepartijen stuiten op een probleem waar ze allen niet op willen toegeven. Er wordt een politiek compromis gesloten dat de vrede op papier bewaart, maar oplossingen vooruitschuift, omdat dit offers vereist die geen van de partijen voor zijn rekening wil nemen uit angst de eigen achterban tegen zich in het harnas te jagen. Van lieverlee ontwikkelen de vooruitgeschoven problemen zich als etterende wonden tot nauwelijks nog te beheersen crises. En nu wil premier Rutte dat recept met goedkeuring van zijn Haagse coalitiepartners toepassen op Europees niveau.
Pijnlijk, want juist vorige week nog verdronken bij Sicilië 72 vluchtelingen. Dit twee weken nadat Mark Rutte met de Italiaanse premier Meloni afsprak dat Nederland het door Italië straffen van reddingswerkers op zee zou gedogen als Italië weer de zogeheten ‘Dublin’-afspraken over de terugname van naar andere landen doorgereisde asielzoekers nakomt. De uitspraken die hij toen ook deed over “slechte ngo’s” – reddingswerkers die zouden verdienen aan de ellende van bootvluchtelingen – slikte hij deze week na kritische ondervraging snel weer in.
Angst voor krantenkoppen en politieke concurrentie
Blijkbaar hebben we acht jaar na de Europese asielcrisis van 2015 nog steeds niets geleerd van de fouten uit het verleden. Uit angst voor vluchtelingen of electorale concurrentie van extreemrechts wordt teruggegrepen op voortzetting van het oude beleid.
Dit terwijl werkelijk elke ervaren asiel- en migratie-expert de afgelopen maanden duidelijk maakte dat dit beleid niet werkt. Maar Rutte en zijn Europese politieke bondgenoten zetten door. De Europese Commissie weigerde muren en grenshekken te financieren, dus besloten Europese leiders dat onderling maar te regelen, terwijl we weten dat dit mensensmokkelaars nog verder in de kaart speelt. Voortzetting van het bestaande beleid kan daarom alleen maar eindigen in meer tranen.
De keuze om ‘Dublin’ en muren weer op tafel te leggen, komt overigens niet helemaal onverwacht. Nederland staat in Brussel bekend als een kampioen in het ontlopen van verantwoordelijkheid op het gebied van solidaire herverdeling van migranten over alle lidstaten – een belangrijke pijler van het Asiel- en Migratiepact. Tot nu toe verschool Nederland zich handig achter landen als Hongarije door te zeggen dat het alleen meedoet aan herverdeling als álle lidstaten dat doen.
Europese spreidingswet
Dat is opmerkelijk, want het kabinet spant zich enorm in om een spreidingswet met opnameverplichting van asielzoekers voor Nederlandse gemeenten te regelen. Waarom verzet het kabinet zich dan met hand en tand tegen een goede Europese herverdelingssystematiek, zeg maar: een Europese spreidingswet?
De enige échte oplossing ligt in humaan en fatsoenlijk Europees beleid. Volt roept daarom D66 en Christenunie op hun verantwoordelijkheid als coalitiepartijen te nemen, te breken met de ingezette koers en de premier op te dragen in Europa te pleiten voor het Europese Asiel- en Migratiepact, dat sinds 2020 stof ligt te verzamelen op het bureau van de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen. Goed asiel- en migratiebeleid draait om leven en dood, niet om politieke afspraken met de VVD-fractie.
De constante staat van crisis kan alleen duurzaam worden opgelost door een akkoord over een gemeenschappelijk Europees Asiel- en Migratiepact. Daarin zou het volgende ten minste opgenomen moeten worden:
- verbetering van legale migratieroutes naar Europa;
- snelle registratie en snel proces aan de grenzen van de EU, waarbij asielrechten gewaarborgd worden;
- eerlijke herverdeling over EU-lidstaten (een Europese ‘spreidingswet’);
- Europese overeenkomsten met doorvoer- en herkomstlanden voor snellere terugkeer.
Marieke Koekkoek (1989) is Tweede Kamerlid voor Volt Nederland en juriste. Voor Volt houdt zij zich in de Kamer bezig met onder meer asiel & migratie, justitie, buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, digitalisering & privacy, sociale zaken en werkgelegenheid.
