Volgende week is er weer een Europese top. Premier Rutte beslist dan met zijn Europese collega’s of de EU officiële toetredingsgesprekken start met Oekraïne en Moldavië. Ook krijgt Georgië te horen of het officieel kandidaat-lidstaat van de Europese Unie wordt.

In een brief aan de Tweede Kamer licht minister van Buitenlandse Zaken Hanke Bruins Slot alvast toe hoe Nederland kijkt naar EU-uitbreiding. Bruins Slot onderschrijft dat het belangrijk is om de kandidaat-lidstaten perspectief op toetreding te bieden: “Deze landen horen bij de Europese familie. Het perspectief is voor kandidaat-lidstaten een belangrijke drijfveer om hervormingen door te voeren.”

De minister benadrukt dat het kabinet nauw betrokken is bij EU-uitbreiding. Nederland versterkte al zijn capaciteit op de ambassades in Oekraïne, Moldavië en Georgië. Ook werkt Nederland actief mee aan de hervormingen van de rechtsstaat in de landen van de Westelijke Balkan.

“Geen shortcuts”

Voor het kabinet is het belangrijk dat er “geen shortcuts” bestaan voor EU-lidmaatschap. Cruciaal voor toetreding is dat het land voldoet aan de zogeheten ‘criteria van Kopenhagen’. Die bevatten vereisten voor democratie en de rechtsstaat, stellen dat het land een vrijemarkteconomie moet hebben (vooral belangrijk na de toetredingsgolf van ex-communistische landen) en natuurlijk moet het land ook de reeds bestaande EU-wetten toepassen.

Wel vindt Nederland dat de veranderde geopolitieke context – de oorlog in Oekraïne, en China dat steeds assertiever wordt – ook in overweging moet worden genomen bij EU-uitbreiding.

Oekraïne

Het kabinet is het eens met het voorstel van de Europese Commissie om officiële toetredingsgesprekken te starten met Oekraïne. “Oekraïne heeft grote voortgang geboekt met de hervormingen”, schrijft Bruins Slot. “Dit ondanks de uitzonderlijke omstandigheden door de Russische invasie en agressie.”

Wel moet dat land nog heel wat hervormingen doorvoeren. Onder meer de hervorming van het Hooggerechtshof, het opzetten van een nieuwe bestuurlijke rechtbank en de verbetering van de antiwitwas-regelgeving. Verder moet Oekraïne de corruptie in het land nog harder aanpakken.

Moldavië

Ook over het starten van de toetredingsgesprekken met Moldavië is Nederland positief. In het bijzonder zou een nieuwe kieswet voor veel democratische vooruitgang zorgen. Maar “verdere inspanningen, met name op het vlak van goed bestuur en de rechtsstaat, zijn nodig om de positieve trend door te zetten.” Ook moet Moldavië de lhbtqia+-gemeenschap beter beschermen en meer corruptiezaken vervolgen.

Het starten van de officiële toetredingsgesprekken is de laatste fase in het proces om EU-lidstaat te worden. Maar deze fase kan lang duren. De gesprekken worden opgedeeld in hoofdstukken, per beleidsdomein een hoofdstuk. Telkens moeten alle EU-landen op hun beurt bevestigen dat de kandidaat-lidstaat alle taken heeft voltooid. Met Albanië, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië zijn deze toetredingsgesprekken al jaren bezig.

En dan is het ook nog de vraag of de toetredingsgesprekken überhaupt officieel van start kunnen gaan na volgende week. Hongarije dreigt met een veto, en alle landen moeten instemmen.

Georgië

Of Georgië kandidaat-EU-lid mag worden, daarover heeft Nederland twijfels. Omdat de vooruitgang in het land beperkt is, is het kabinet “voorzichtig” over de aanbeveling van de Europese Commissie. Tegelijkertijd heeft het kabinet “begrip” voor de geopolitieke overwegingen van de Commissie, tegen de achtergrond van de Russische inval in Oekraïne. Nederland lijkt dus vooralsnog de kat uit de boom te kijken.

Wel benadrukt Bruins Slot dat de relatie met Georgië verder “geïntensiveerd” dient te worden en ziet ze hoe de toekenning van kandidaat-lidstatus geen juridische en financiële gevolgen heeft. Het moet vooral als een hoopvol symbool gezien worden.