Na maanden billenknijpen, kon deze week de champagnefles ontkurkt worden in Oekraïne, Moldavië en Bosnië en Herzegovina. De Europese Commissie presenteerde het langverwachte rapport waarin ze aanbeveelt om in 2024 officiële toetredingsgesprekken te starten met de landen. Nu is het nog aan de regeringsleiders om hiervoor tijdens de Europese top van december unaniem groen licht te geven.
Maar kopten de kranten vorig jaar niet ook al dat de deur naar EU-toetreding voor Oekraïne en Moldavië openstaat? En zullen we volgend jaar al volop Oekraïens en Bosnisch horen in de Brusselse cafés?
Brusselse Nieuwe zet de verschillende stappen van het toetredingsproces even op een rijtje.
Kopenhagen
Voordat een land kan toetreden tot de EU, moet het heel wat wetgeving op orde brengen. Cruciaal voor toetreding is dat het land voldoet aan de zogeheten ‘criteria van Kopenhagen’. Die bevatten vereisten voor democratie en de rechtsstaat, stellen dat het land een vrijemarkteconomie moet hebben (vooral belangrijk na de toetredingsgolf van ex-communistische landen) en natuurlijk moet het land ook de reeds bestaande EU-wetten toepassen.
Omdat dit doorgaans een lang en ingewikkeld proces is – zeker voor landen waarin op het vlak van de rechtsstaat en corruptie nog veel moet gebeuren – werkt de Europese Commissie met verschillende fases om het overzicht te behouden.
Stapje voor stapje
Wanneer een land beslist dat het officieel zijn curriculum vitae wil indienen bij de EU, krijgt het de status van ‘potentiële kandidaat-lidstaat’. In dit stadium gaat de Europese Commissie een heleboel onderzoek doen om te bepalen of het land voldoet aan de vereisten. De landen waar nog werk aan de winkel is, krijgen een waslijst met hervormingen die ze moeten doorvoeren. Elk jaar beoordeelt de Commissie hoever het land staat met dit huiswerk.
Op dit moment zitten Kosovo en Georgië in deze fase. Voor beide landen lijkt EU-lidmaatschap nog een hele verre droom. Georgië heeft nog heel wat werk met de rechtsstaat en heeft bovendien geen enkele landsgrens met de EU. Kosovo wordt door vijf EU-lidstaten als land niet eens officieel erkend.
Wanneer Brussel het land daartoe klaar acht, wordt het vervolgens kandidaat-lidstaat. Pas wanneer ze vervolgens weer vooruitgang boeken, doet de Europese Commissie een aanbeveling om de toetredingsgesprekken officieel te starten. Wanneer alle EU-leiders hiermee akkoord gaan, beginnen de gesprekken.
Oekraïne en Moldavië kregen bij hun aanvraag vorig jaar meteen de kandidaatsstatus. Met deze aanbeveling van de Commissie, mogen ze dus volgend jaar wellicht aan de toetredingsgesprekken beginnen. Dit is de allerlaatste fase waarin echt alle nodige hervormingen moeten worden uitgevoerd. Daarmee komen ze in dezelfde wachtkamer terecht als Albanië, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië.
Lange adem
Ook de toetredingsgesprekken kunnen heel wat tijd kosten. De onderhandelingen worden opgedeeld in hoofdstukken per beleidsdomein. Per beleidsdomein moeten alle EU-landen wederom uitspreken dat de kandidaat-lidstaat alle taken heeft voltooid.
Gemiddeld duren die toetredingsgesprekken iets minder dan vijf jaar, zoals onderstaande grafiek samenvat. Maar in het geval van Oekraïne en Moldavië kan dat heel wat langer duren. De oorlog in Oekraïne zal eerst moeten eindigen en ook Moldavië kent een pro-Russische regio die zich wil afsplitsen. Dat kan nog roet in het eten strooien.
Voorzitter van de Europese Raad Charles Michel zei wel dat hij op 2030 mikt. Maar heel wat lidstaten, waaronder Nederland, hebben al aangegeven dat Oekraïne geen voorkeursbehandeling mag krijgen en ook dat het land eerst al zijn huiswerk op orde moet hebben.
Duur van de toetredingsgesprekken van de huidige lidstaten
