13.00 uur: Rafaela (D66) ziet de Europese Commissie in slaapstand gaan
D66-er Samira Rafaela mist in de toespraak het gevoel van urgentie waarmee de Europese uitdagingen moeten worden aangepakt. “Het lijkt erop dat de Europese Commissie in het verkiezingsjaar in de slaapstand gaat.” Rafaela benadrukt dat Europa momenteel kampt met heel wat crises: migratie en asiel, klimaatverandering, de Russische oorlog in Oekraïne en ook nog inflatie.
Rafaela betreurt het dan ook dat Von der Leyen meer “dialogen dan acties heeft aangekondigd”. Op elf verschillende thema’s wil de Commissievoorzitter in gesprek gaan met belanghebbenden. “Met het oog op de aankomende verkiezingen is het niet meer dan logisch dat Von der Leyen kiest voor meer dialoog dan actie, maar juist nu heeft Europa actie nodig.”
12.05 uur: Haga (CU): ‘Rustig aan met nieuwe migratiedeals‘
“Ik ondersteun van harte de nadruk op de rechtsstaat in Europa. Een rechtsstaat kan niet zonder rechtvaardigheid”, reageert de nieuwe CU-Europarlementariër Anja Haga op X. “Rechtvaardigheid betekent ook dat iedereen de ruimte krijgt om diens geloof te leven. Voor ons is dat hoogste prioriteit.”
Op het vlak van migratie lijkt ze iets minder enthousiast dan haar Europese partijgenoot (CU behoort tot de EVP): “Voordat we meer partnerschappen aangaan, zoals de Tunesiëdeal, moet er eerst gewerkt worden aan plannen waarmee we de handhaving van mensenrechten kunnen garanderen en er een einde komt aan mensenhandel.”
12.00 uur: Hoogeveen (JA21): ‘Zwakke Staat van de Unie‘
“Veel geblaat weinig wol”, schrijft Europarlementariër Michiel Hoogeven (JA21) op X. “Von der Leyen zegt dat de inflatie bestrijden één van haar prioriteiten is, maar vervolgens wijst ze naar de Europese Centrale Bank.” Verder is Hoogeveen teleurgesteld dat ze niets zei over het terugdringen van EU-uitgaven, hoge schuldenlanden en wat zij daar zelf aan zou kunnen doen. “Zwakke Staat van de Unie.”
11.51: Dassen (Volt): ‘Geen stappen in de goede richting gezet’
Volt-fractievoorzitter in de Tweede Kamer, Laurens Dassen, vond de State of The Union-speech van Von der Leyen meer een campagnespeech. “Veel eigen schouderklopjes, weinig stappen op defensie, bestaanszekerheid, verdragswijziging en rechtsstaat”. Volgens Dassen is er maar één antwoord en dat is een federaal Europa.
11.50 uur: Ook partijgenoot Berendsen (CDA) ziet ruimte voor verbetering
“Ik vond het veel over de verre toekomst gaan en weinig over de onderwerpen die nu veel aandacht vereisen”, vertelt CDA-Europarlementariër Tom Berendsen na afloop. Daarbij denkt hij aan betrouwbare energievoorziening deze winter, defensie en migratie. “Als we op het vlak van migratie nu niet leveren, zien we dat terug tijdens de verkiezingen.”
Wat Berendsen goedvond, was de aandacht voor Artificiële Intelligentie en de stevige taal richting China. Von der Leyen kondigde aan dat de Europese Commissie wil onderzoeken of er maatregelen getroffen kunnen worden tegen China, dat de verkoop van elektrische auto’s in Europa zwaar subsidieert.
Dat critici deze Staat van de Unie vooral “een EVP-speech” noemen, kan Berendsen deels begrijpen. Zo gaf Von der Leyen veel aandacht aan bedrijven die moeite hebben om alle klimaatplannen te volgen. “Ja, dat is iets wat de EVP al jaren roept. Dus, wat dat betreft, kun je het een EVP-speech noemen. Maar ik merk ook wel dat de Europese Commissie in zijn geheel ziet dat daar echt aandacht voor nodig is.”
11.25 uur: Jongerius (PvdA): ‘Vooral symboolpolitiek om de EVP te paaien‘
PvdA-Europarlementariër Agnes Jongerius vindt dat Von der Leyen meer oog had moeten hebben voor de bestaanszekerheid. Zo vindt ze het een gemiste kans dat de Commissievoorzitter een sociale top met werkgevers en werknemers wil organiseren, maar die vervolgens enkel over de tekorten op de arbeidsmarkt wil laten gaan. “Daarvoor heeft ze ook alleen maar als oplossing migratie uit derdelanders.”
Voor Jongerius is het dan ook duidelijk dat dit Von der Leyens verkiezingsjaar wordt. We moeten niet meer verwachten dat ze “de problemen die er liggen nog met volle kracht vooruit gaat aanpakken. Vooral veel symboolpolitiek dus, om de eigen christendemocratische achterban te paaien, stelt de PvdA-er.
11.13 uur: Eickhout (GroenLinks) is half tevreden
Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) is niet helemaal tevreden over de State of The Union-speech van Ursula von der Leyen. Hij en zijn partij GroenLinks erkennen dat de Commissie veel gedaan heeft op het gebied van klimaat, maar de nieuwe ‘strategische dialoog’ die ze vandaag aankondigde, mag van Eickhout niet leiden tot nieuwe verlammingen bij klimaatwetgeving. Er zijn al te veel groene voorstellen afgezwakt, vindt hij.
GroenLinks is wel tevreden met de stappen die de Europese Commissie wil maken met hervormingen van de EU. Von der Leyen hintte naar verdragsverandering. Dat is volgens velen nodig om uiteindelijk meer landen toe te laten binnen de EU, maar ook om de EU democratischer te maken. Er wordt veel gesproken over afschaffen van veto’s. Daar verwijst Eickhout ook naar. “Tegelijkertijd moet de EU snel aan de slag met interne hervormingen om slagvaardig te kunnen handelen na uitbreiding en om een antwoord te bieden aan de ondermijnende veto’s van de Hongaarse premier Orban. Die veto’s spelen Poetin en Xi in de kaart. Het is goed dat de Europese Commissie daar nu mee aan de slag gaat.”
10.15 uur: Het zit erop
Een uur na aanvang is de Commissievoorzitter uitgepraat. Nu is het aan de aanwezige Europarlementariërs om haar het vuur aan de schenen te leggen.
10.14 uur: Staande ovatie
Ieder jaar nodigt de voorzitter van de Europese Commissie iemand uit om bij de speech te zijn. Deze keer was het de Colombiaanse schrijver Victor die samen met andere schrijvers in Oekraïne was. Hun gebouw werd geraakt door een Russische raketaanval en een collega van hem, Victoria, overleefde de aanval niet.
Victor heeft een foto van haar bij zich en krijgt een staande ovatie van praktisch de hele zaal.
10.08 uur: Commissie maakt borst nat voor uitbreiding EU
Georgië, Moldavië en Oekraïne hebben weer hoop op EU-toetreding. Eerder deze maand zei Raadsvoorzitter Charles Michel nog dat dat mogelijk moet zijn tegen 2030. Probleem: zoals de Unie nu in elkaar zit, wordt het wel erg moeilijk om straks met 30 landen beleid te maken. Denk bijvoorbeeld aan het vetorecht bij stemmingen over sancties.
Tijdens haar speech geeft Von der Leyen daarom aan dat het noodzakelijk zal zijn voor Europese leiders om samen te zitten en de Europese verdragen hiervoor aan te passen. “Maar we mogen niet wachten op verdragsaanpassing voordat we verder gaan met uitbreiding.” De Commissie begint daarom nu al met een reeks evaluaties over op welke beleidsthema’s de EU moet bijgesleuteld worden om uitbreiding mogelijk te maken.
9.52 uur: ‘Team Europe’ is nog altijd geweldig
Vol trots stond ‘Team Europe’ in juli op de foto te pronken met de Tunesische president Saied. Premier Rutte reisde samen met Commissievoorzitter Von der Leyen en de Italiaanse premier Meloni af naar Tunesië om een migratiedeal te sluiten. Twee maanden later is er voor dat enthousiasme vooral scepticisme in de plaats gekomen. De kranten kopten dat de Tunesische politie migranten in mensonterende omstandigheden in de woestijn dumpte.
Toch heeft de ‘Team Europe-aanpak’ volgens Von der Leyen ervoor gezorgd dat we “strategischer, assertiever en meer op één lijn” met migratie omgaan. Over de kritiek rept ze verder met geen woord.
9.47 uur: EU AI-kampioen van de wereld
De ontwikkelingen op het vlak van kunstmatige intelligentie (AI) gaan sneller dan iemand ooit verwacht had. Zo snel, dat velen denken dat de EU niet gaat kunnen volgen met regelgeving om problemen met privacy, nepnieuws en auteursrechten op te lossen. Toch gelooft Von der Leyen dat Europa “samen met partners het voortouw moet nemen om een globaal framework voor AI-wetten op te richten”.
9.43 uur: Handelsakkoorden
Von der Leyen blikt trots terug op de handelsakkoorden met Chili, Nieuw-Zeeland en Kenia. Maar dat betekent niet dat we nu op onze lauweren kunnen rusten: voor het einde van het jaar wil ze dat de handelsakkoorden met Australië, Mexico en Mercosur, waar Brazilië, Argentinië en andere Zuid-Amerikaanse landen onder vallen, ook rond is. Daarna zijn India en Indonesië aan de beurt.
9.37 uur: Gezamenlijk gas inkopen
Een van de voornaamste redenen volgens Von der Leyen waarom we de inflatie stilaan onder controle krijgen: het succesverhaal van het gezamenlijk gas inkopen als Europa. “De Europese gasprijs was een jaar geleden nog 300 euro per MWh. Nu is dat 35.” Von der Leyen wil daarom het model van gezamenlijk inkopen herhalen bij cruciale grondstoffen en waterstof.
9.30 uur: De hete adem van de BBB
Als christendemocraat komt Von der Leyen er uiteraard niet mee weg om geen speciaal bedankje voor de boeren in haar speech te stoppen. Ze bedankt hen om ervoor te zorgen dat er elke dag eten op ons bord ligt. Tegelijkertijd ziet ook Von der Leyen in dat de landbouw duurzamer moet. Daarom gaat ze, tromgeroffel… een “strategische dialoog lanceren over de toekomst van de landbouw”.
9.26 uur: Het eerste echte nieuws
Zo’n Europese troonrede scoort vooral hoog in de categorie open deuren intrappen. Maar soms zit er dan toch ineens hard nieuws tussen. “De Commissie gaat een anti-subsidie-onderzoek starten naar elektrische voertuigen uit China”, vertelt Von der Leyen. De Fransen vroegen daar al lang om omdat ze zagen dat het voor Europese bedrijven moeilijk concurreren is met de Chinezen die volop staatssteun uit eigen land krijgen. De Commissie wil dus nu gaan kijken of China daar geen handelsregels mee overtreedt.
9.23 uur: Green Deal iets minder groen
Haar eigen christendemocratische EVP is al langer pleitbezorger om het wat rustiger aan te doen met de Green Deal omdat de landbouw en industrie niet kan volgen. En ze wil hen duidelijk, deels, tegemoetkomen. Na een opsomming van wat haar ploeg allemaal bereikt heeft op het vlak van klimaat, benadrukt ze vooral dat Brussel de industrie gaat helpen bij de groene transitie. “Daarom starten we deze maand met een reeks dialogen over de transitie met de industrie.”
9.17 uur: Eerste applaus is binnen
We zijn vijf minuten bezig en de aanwezige Europarlementariër trakteren Von der Leyen op een applaus. Die krijgt ze voor haar “no means no”, waarmee ze een pleidooi voor vrouwenrechten besluit. Enkel de uiterst rechtse flank van het Parlement klapt niet. Daar zijn sowieso veel Europarlementariër niet komen opdagen.
9.15 uur: We zijn begonnen
Commissievoorzitter Von der Leyen begint haar speech met een verwijzing naar de jongeren die over een klein jaar voor het eerst zullen stemmen. “De jongsten daarvan zijn van 2008. Wanneer zij in het stemhokje staan zullen zij nadenken over wat echt belangrijk is.” Zelf denkt von der Leyen dan aan de oorlog in Oekraïne, klimaat en het onvermogen voor velen onder hen om een huis te kopen.
9.10 uur: Waar is Wopke
Traditiegetrouw heeft von der Leyen haar ploeg Eurocommissarissen mee om te supporteren. Zo zal niemand het beeld van Eurocommissaris voor Mededinging Margrethe Vestager vergeten die bij een vorige editie lekker zat te breien. Vooralsnog is kandidaat-Eurocommissaris Wopke Hokstra echter nergens nog te bespeuren.
Hij wordt naar alle waarschijnlijkheid pas bij de volgende plenaire sessie in Straatsburg verhoord door het Europees Parlement.
9.10 uur: De speech
Ondertussen is de tekst van de speech van Ursula von der Leyen alvast doorgestuurd naar journalisten. Let op: hij is 20 pagina’s lang!
Voor wie mee wil lezen of een snelle blik wil werken. We hebben hem hier ook met jullie gedeeld.
Meekijken kan ook. Klik hier voor de livebeelden.
9.00 uur: Parlementsvoorzitter Metsola roept op tot hervorming
Voorzitter van het Europees Parlement Roberta Metsola noemt in de speech van vandaag de start van de sprint naar de Europese verkiezingen van volgend jaar. Het is de laatste State of The Union-speech die Von der Leyen tijdens haar mandaat zal geven.
Metsola wil toewijding zien. Er zijn een heleboel wetten die afgerond moeten worden. Daarnaast benadrukt ze hoe moeilijk het geweest is. “We hadden te maken met een pandemie, Brexit, de illegale invasie van Oekraïne en de klimaat- en energiecrisis”, legt ze uit.
Ze is van mening dat de EU moet gaan hervormen om ook toekomstige problemen het hoofd te bieden. “De EU van nu kan werken tot 2027, maar niet tot 2035”.
8.50 uur: Stilte voor de storm
Met nog tien minuten op de klok, is het nog verbazingwekkend rustig in de plenaire zaal van Straatsburg. Enkel de journalistentribune zit al stampvol.
