Het plan om via een nieuwe Europese wet de zogenoemde brievenbusfirma’s aan te pakken is niet uitvoerbaar. Dat zegt staatssecretaris Van Rij. Het probleem is dat het stappenplan waarmee wordt vastgesteld dat een bedrijf in feite een lege huls is (dus een brievenbusfirma) veel te ingewikkeld is. Bedrijven die, met de nieuwe wet in hand, officieel zijn uitgeroepen tot brievenbusfirma mogen in de toekomst geen gebruik meer maken van aantrekkelijke belastingregelingen.

Nederland heeft een gunstig klimaat voor brievenbusfirma’s: ‘lege’ bedrijven die door buitenlandse ondernemers hier worden opgezet om hogere belastingaanslagen van het thuisfront te omzeilen. Het zijn bedrijven die vooral op papier bestaan: in de praktijk werkt er nagenoeg niemand. Al die lege bedrijven leveren Nederland niet zo veel op, concludeerde een speciale commissie in november vorig jaar. De brievenbusfirma’s spekken de staatskas nauwelijks en het systeem schaadt de Nederlandse reputatie. Bovendien is de belastingontwijking nadelig voor ontwikkelingslanden die zo geld mislopen, aldus de commissie.

Het politieke enthousiasme over deze belastingconstructies is al langer afgekoeld, al lukte het tot nu toe niet er iets aan te doen. Zo nam het kabinet Rutte-III zich in 2017 voor om brievenbusfirma’s aan te pakken, of zoals Rutte het toen grappend verwoordde: “Wat wij doen, is de favoriete band van Gert-Jan Segers voortaan weer zijn fiscale heil laten zoeken in Ierland.” Die Ierse band, U2, is een bekend voorbeeld van de zogenoemde doorstroomvennootschappen (brievenbusfirma’s) in Nederland. Zij zijn op papier hier gevestigd, in plaats van in Ierland, zodat ze minder belasting hoeven te betalen.

Slecht nieuws voor U2

Europarlementariër Paul Tang (PvdA) noemde het dan ook een “een slechte dag” voor de leadzanger van U2 toen de Europese Commissie in december met een actieplan kwam tegen brievenbusfirma’s. Een probleem bij het bestrijden van de firma’s blijkt vaak dat overheden ze niet genoeg in het vizier hebben. Om dat op te lossen stelde de Commissie drie criteria op waarmee kan worden bepaald of een bedrijf een brievenbusfirma is. De lidstaten moeten verdachte bedrijven zelf gaan controleren aan de hand van die criteria.

Als zo’n onderzoek het stempel ‘brievenbusfirma’ oplevert, gaat dat gevolgen hebben. Bedrijven kunnen met die status geen aanspraak meer maken op belastingvoordelen en belastingvrijstellingen.

In Nederland zijn naar schatting zo’n 12.000 van die lege bedrijven. Als ze aantoonbaar lege hulzen blijken te zijn, dan kunnen de bedrijven dus belastingvoordelen verliezen.

Moeilijk uitvoerbaar

Maar, laat staatssecretaris Marnix van Rij (Financiën) nu aan de Tweede Kamer weten: het controleplan van de Commissie blijkt nauwelijks uitvoerbaar. Om te onderzoeken of een bedrijf aan de brievenbus-criteria voldoet, heeft de Europese Commissie een stappenplan opgesteld. Lidstaten moeten de controle volgens dat stappenplan uitvoeren.

En daar ligt het probleem volgens Van Rij: de controle is te breed en bevat te veel onderdelen. Hij vindt dat het verplichte stappenplan van de Commissie veel efficiënter zou moeten. Sommige aspecten, met name het korte tijdsbestek waarin de controles moeten worden gedaan, lijken hem überhaupt “niet uitvoerbaar”. Al met al zou de opsporing vooral ‘complexer’ worden, concludeert Van Rij. Hij zegt het probleem in Brussel te gaan bespreken en te lobbyen voor een simpelere aanpak.

De kritiek op het plan lijkt niet voort te komen uit onwelwillendheid: de staatssecretaris gaf begin dit jaar al aan “vierkant” achter de plannen van de Commissie te staan om belastingontwijking tegen te gaan. De Europese weg lijkt het kabinet ook de beste weg, schrijft Van Rij: “Belastingontwijking stopt niet bij de landsgrenzen”.

Vertraging

Het is onduidelijk of de Nederlandse kritiek op het plan voor vertraging gaat zorgen. Nederland is als belastingparadijs in ieder geval een relevante speler in het Europese belastingdebat. Eerder dit jaar liep een andere EU-belastinghervorming al vertraging op. De lidstaten wilden een gezamenlijke minimumbelasting voor multinationals invoeren: vijftien procent. Het was zelfs, medeondertekend door Van Rij, een prioriteit tijdens het afgelopen half jaar. Het nieuwe tarief zou begin 2023 worden ingevoerd, in de Nederlandse begroting stonden er al inkomsten voor geboekt. Maar de vijftien procent delfde het onderspit toen Polen besloot tegen te stemmen, uit onvrede over Brusselse maatregelen tegen het land.