Afgelopen zondag was het de Europese Dag van de Talen. Daarmee wil de Raad van Europa de Europese taaldiversiteit onder de aandacht te brengen. Dat doet de Raad ook met onderzoeksrapporten. Zo werd Nederland exact een jaar geleden op de vingers getikt in een brief uit Straatsburg. Die was gebaseerd op een kritisch rapport waaruit bleek dat Nederland meer kan doen voor haar regionale talen, in het bijzonder voor het Fries. Vandaag, 1 jaar verder. Hoe staat het ervoor met de Friese taal?
It giet NIET oan
Nog altijd hetzelfde, zegt Maria del Grosso van de Leeuwarder Courant. “Er is niks veranderd”. Terug naar 2020. Toen stelde de Raad van Europa vast dat vooral het onderwijs van, en in, het Fries moest worden versterkt. Zowel de rijksoverheid als de provincie zouden daarbij een belangrijke rol kunnen spelen, concludeerde de Raad van Europa.
Maar net daar gaat het mis volgens Del Grosso: “Den Haag en de provincie Friesland werken niet goed samen”. Dat bevestigt ook Onno Falkena, verslaggever bij Omrop Fryslân, hij kent het rapport goed. “Er is geen dialoog. Toen niet, nu niet”.
Werk van lange adem
Demissionair minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) gaf in september 2020 aan dat er plannen op tafel liggen die tegemoet komen aan de aanbevelingen van de Raad. Zo zou het ministerie zich inzetten om de taal aantrekkelijker te maken: meer scholen moeten het Fries aanbieden en daarom moeten ook meer leraren daarin worden opgeleid. “Maar dat gaat op deze manier nog jaren duren”, verzucht Del Grosso.
Volgens Falkena willen lokale organisaties en de provincie er al veel langer werk van maken, maar krijgen ze niet de middelen noch de steun vanuit Den Haag om dat te doen: “Ze zijn het moe. Het zijn niet de eerste aanbevelingen waar niks mee wordt gedaan”.
Onderwijsinspectie
Een goed voorbeeld is het getouwtrek over de onderwijsinspectie. Om het onderwijs in het Fries te verbeteren, moet er een strengere onderwijsinspectie komen. Die taak wil de provincie Friesland graag op zich nemen zegt Del Grosso, “Maar daar wil de rijksoverheid niks van weten. Den Haag zegt goed te monitoren, nou wij voelen er niets van hier”.
Falkena vindt het dan ook opvallend dat er in de meest recente beleidsupdate van Nederland bijna niet wordt verwezen naar de aanbevelingen die de Raad een jaar terug heeft gedaan. “Er is een groot gat tussen wat op papier wordt beweerd en wat we terugzien in de praktijk”.
Nieuw gevaar
Naast het onderwijs, benadrukte de Raad ook dat het Fries in de rechtszaal versterkt moet worden. En net daar is de kwestie over de Friese taal op scherp gezet deze week. De enige actieve Friese rechtbanktolk, Fedde Dykstra, heeft aangekondigd niet langer beschikbaar te zijn. “Er is te weinig steun vanuit Den Haag. De drie tolken in opleiding zijn solidair met Dykstra, het toont aan dat Fries spreken voor de rechtbank al langer onder druk staat” concludeert Falkena.
Hij doet ook een voorspelling: “Het aftreden van Dykstra kan het begin zijn van een nieuwe waarschuwing voor Nederland van de Raad van Europa”. Maar of daar vervolgens wat mee zal gebeuren, is wederom de vraag.
Morgen wordt er, naar aanleiding van het opstappen van de Friese tolken, in de Tweede Kamer gesproken over de kwestie. Kamerleden van D66 en ChristenUnie hebben in het Fries vragen gesteld aan minister Grapperhaus. D66 en de ChristenUnie deden dat zowel in het Fries als in het Nederlands.
