EU-leiders dineren in Brussel, Rutte houdt politieke menukaart tegen de borst

Volg hier al het belangrijke nieuws dat maandagavond tijdens de informele top in Brussel ter sprake kwam. De Europese leiders spraken namelijk over de mogelijke kandidaten voor de topbanen in Europa, over de NAVO, over Orbán en zelfs over Ruttes opvolger.

6 min. leestijd

De zorgen of Nederland op tijd een Eurocommissaris kan leveren, groeien. Het toekomstige kabinet zal een race tegen de klok moeten lopen om een topfunctie binnen de Europese Commissie te bemachtigen. Rutte maakt zich er geen zorgen over. “Nederland is de vijfde economie van alle Europese lidstaten. Dus komen we altijd in aanmerking voor een sterke post zoals een belangrijke Eurocommissaris.’’

Wopke Hoekstra, die graag als Eurocommissaris door wil, kan niet op de uitgesproken steun rekenen van de demissionair premier. “Dat is aan het nieuwe kabinet”, aldus de VVD’er.

Beoogde kandidaten

Ursula von der Leyen kan wel rekenen op de steun van Rutte als voorzitter van de Europese Commissie. ”Er is steeds meer consensus ontstaan tussen de Europese leiders”, volgens Rutte. “Von der Leyen heeft het hartstikke goed gedaan tijdens de coronacrisis en na de uitbraak van de oorlog in Oekraïne heeft zij daadkracht en leiderschap getoond. Ze maakt een hele goede kans en mijn steun heeft ze.” Toch hamert hij erop dat er nog geen besluit is genomen. Tegelijk kan Rutte er niet omheen dat de kansen van Von der Leyen aanmerkelijk zijn gegroeid.

Twee kandidaten kunnen niet op zijn uitgesproken steun rekenen. Kaja Kallas, huidig premier van Estland, haar partij behoort tot dezelfde Europese fractie als die van de VVD. Zij is in de running voor de functie als EU-Buitenlandchef (als opvolger van Josep Borrell). Rutte ziet haar als een “top-top”-kandidaat, maar meer wil hij niet kwijt.

De omstreden António Costa, voormalig premier van Portugal en in de running voor het voorzitterschap van de Europese Raad, hoeft niet te vrezen dat het corruptieschandaal binnen zijn partij hem achtervolgt. Rutte is over de Portugees te spreken. “Costa is een voortreffelijke kandidaat, maar dit soort benoemingen moet je altijd in volle breedte wegen.’’

Raadsvoorzitter

Rutte doelt op het feit dat aanklagers, in eigen land, beweren dat leden van Costa’s regering wetgeving op maat hebben gemaakt in het voordeel van geldschieters. De naam van de toenmalige premier werd door verdachten genoemd in verschillende telefoontaps, waardoor aanklagers vermoedden dat hij mogelijk bij het plan betrokken was. Hij ontkent dat hij iets verkeerds heeft gedaan. Costa behoort tot de sociaaldemocratische familie en werd eind vorig jaar tijdens de verkiezingen door de centrumrechtse Luís Montenegro verslagen.

Diezelfde Montenegro was in Brussel druk aan het lobbyen over de toekomst van Costa en bij Rutte is dat ook niet onopgemerkt gebleven. “Het is belangrijk dat iemand steun krijgt van de minister-president en de regering, dat lijkt Costa te krijgen. Daarnaast kan hij ook op steun rekenen van de Portugese president De Sousa, die ik tijdens de Oekraïense vredeconferentie hierover heb gesproken.” Costa maakt goede kans volgens bronnen in Brussel en kan op veel steun rekenen van de Europese wereldleiders.

Diezelfde bronnen kaarten aan dat Montenegro gelobbyd had voor een periode van vijf jaar. Ongebruikelijk, want de termijn voor het voorzitterschap van de Europese Raad is twee jaar. De huidige voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, kondigde aan het eind van de avond aan dat er hard is gewerkt om tot een overeenstemming te komen over de aanstelling van de eerdere genoemde kandidaten, maar dat is niet gelukt. ”Er zal de komende weken keihard gewerkt moeten worden om dit op tijd voor elkaar te krijgen”, aldus Michel.

NAVO-normen

In de loop van de dag werd het nieuws bekend gemaakt, vanuit Washington, dat Nederland de gestelde tweeprocentnorm van de NAVO gehaald heeft. ”Heel fijn nieuws dat we dit keer aan de goede kant staan van de vereiste norm. Ook andere bondgenoten komen dichterbij die twee procent en dat is alleen maar goed voor de veiligheid van de wereld. Met alles wat er gebeurt in de wereld moeten we onze eigen broek kunnen ophouden”, aldus Rutte.

Orbán boeman

De Hongaarse premier Viktor Orbán heeft Rutte groen licht gegeven “na een goed en open gesprek”, dat meldt een woordvoerder van Rutte. ”Orbán zal geen obstakel meer vormen voor de benoeming van het NAVO-voorzitterschap.” Aan het eind van de avond werd duidelijk wat er in dat gesprek ter tafel kwam. Drie jaar geleden had Rutte aangegeven Hongarije op “de knieën” te willen krijgen over een nieuwe anti-lhbti-wet. Die uitspraken kwamen tijdens het gesprek niet ter sprake. Wat dan wel ter sprake kwam, was dat beide heren een goede relatie willen en zich willen richten op de toekomst.

Orbán heeft daarnaast Rutte ook niet gevraagd naar eerder geëiste excuses. Daarmee lijkt de Hongaarse leider zich ook te richten op de toekomst. Wie wie gebeld heeft, wil Rutte liever voor zich houden. Wel werd duidelijk dat de Hongaar zijn opt-out voor militaire en financiële steun mag doorzetten van Rutte. Dit was naar alle waarschijnlijkheid de deal die de twee heren dichter tot elkaar bracht. Maandagnacht zaten alleen nog Roemenië en Slowakije in de weg om Rutte de top-job te geven.

Een dag later spreekt ook Bratislava steun uit en fiatteren de benoeming van Mark Rutte als secretaris-generaal van de NAVO. Nu staat alleen nog Roemenië zijn benoeming in de weg en laat dat nu net het land zijn dat een tegenkandidaat heeft voorgedragen. Daar zal de komende weken over onderhandeld moeten worden, maar de benoeming voor deze topfunctie is nog nooit zo dichtbij geweest voor de VVD’er.

Nog even terug naar Viktor Orbán. Nu gaat weer het gerucht dat de Hongaar de benoeming van Ursula von der Leyen als voorzitter van de Europese Commissie niet steunt. De vraag is hoeveel effect dit heeft, want die benoeming wordt besloten via een gekwalificeerde meerderheid.

Continuïteit

Dick Schoof, beoogd premier van het nieuwe kabinet, krijgt van zijn voorganger enkel lof. De premier van de afgelopen dertien jaar maakt zich geen zorgen over hoe het toekomstige kabinet zich zal gaan opstellen in Europa. Rutte ziet Schoof als een gepaste opvolger, maar begrijpt dat iedereen in Nederland het spannend vindt wat voor premier er, namens Nederland, in Brussel zal verschijnen: ”Hij is echte spy-chief en een voortreffelijke vent. Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat het huidige buitenlandbeleid, waar Nederland bekend om staat, voortgezet zal worden. Op het gebied van de NAVO, Europa en Oekraïne komt er geen verandering en dat is alleen maar positief.”