Jaarlijks worden alleen al in Nederland meer dan 100.000 meldingen gedaan over de verspreiding van kinderpornografisch materiaal via internet en berichtenapps zoals WhatsApp en Gmail. Al sinds 2022 probeert de EU-wetgeving te laten vaststellen tussen de 27 landen: de EU-verordening ter bestrijding van online seksueel kindermisbruik, ook wel de CSAM-verordening genoemd. Maar de voorgestelde opsporingsmethoden gaan zo ver dat het voorstel steeds op verzet stuit.
CSAM is een heet hangijzer in Brussel. Ook de Volkskrant liet zich niet onbetuigd in de berichtgeving. In oktober deed onderzoeksjournalist Huib Modderkolk in De Volkskrant verslag van de wetsbehandeling. Modderkolk is inhoudelijk expert, maar kan zich over de Europese Unie nog wat laten bijscholen. Zo beschrijft hij “een plan, ‘chatcontrol’ gedoopt”. Het artikel staat niet op de opiniepagina, maar de EU-wet heet geen ‘chatcontrol’.
Veel Kamerdebatten
Da’s een frame, geplakt door tegenstanders van de voorgestelde opsporingsmethode van het doorzoeken van versleutelde berichten. Wel een effectief frame; het Europees Parlement kreeg duizenden mailtjes van tegenstanders. Dat Europees Parlement is überhaupt niet in de Volkskrant genoemd, noch de behandeling vanaf 2022 door toenmalig Europarlementariër Nederlander Paul Tang (PvdA) als schaduwrapporteur.
Ondertussen is het een politiek dilemma of politie- en opsporingsdiensten online kindermisbruik sneller moeten kunnen opsporen en wat daar al dan niet aan maatregelen voor nodig is. Een dilemma waar verschillende standpunten over zijn, ook in Nederland, getuige veel Tweede Kamerdebatten over CSAM. Ook over die democratische behandeling zwijgt De Volkskrant – zo niet Brusselse Nieuwe: In deze column beschreef ik in mei 2023 de moties tegen de toen voorliggende tekstversie.
Terug naar de tekentafel
Toenmalig Minister Yeşilgöz (VVD) was bang dat een kritisch mandaat haar van de onderhandelingstafel zou bannen. Na het Kamerdebat besloot het kabinet zich in de Raad te onthouden van stemming. Meerdere ministers in de Raad keerden zich tegen het ingrijpende voorstel, dus het ging terug naar de raadswerkgroep Law Enforcement, met daarin ook Nederlandse onderhandelaars.
Na de zomer legde EU-voorzitter Denemarken met de Europese Commissie een nieuwe tekst op tafel. Die werd dit najaar op de ministeries bestudeerd, maar te licht bevonden tijdens de ambtelijke onderhandelingen in Brussel. Afgelopen week was het door de ambtenaren geëscaleerd naar diplomaten, oftewel: de 27 permanent vertegenwoordigers (COREPER). Met een onthouding wilde het kabinet van BBB en VVD in Brussel onderstrepen dat er goede elementen in het voorstel zitten.
Hoe verder?
Maar dat was gerekend buiten de Tweede Kamer; alwaar maandag twee moties van Forum voor Democratie en GroenLinks-PvdA, met als oproep om tegen te stemmen. De tweede haalde het. De hoop was dat dit een signaal zou zijn. Kamerlid Kathman (GroenLinks-PvdA) stelde: “Die tegenstem kan er, net als de vorige keer, juist voor zorgen dat Nederland de criticasters kan verenigen”. De Nederlandse tegenstem was daarvoor onvoldoende: de 27 ambassadeurs besloten bij meerderheid om verder te onderhandelen in triloog.
Aan Volkskrantlezers werd dat vervolg beschreven als een proces waarin “de Europese Commissie, de Europese Raad en het Europees Parlement zich erover buigen”. Voor de duidelijkheid: de Commissie is al jarenlang auteur van de wetsteksten, samen met opeenvolgende EU-voorzitterschappen. De staatshoofden in de Europese Raad zullen het CSAM voorstel voorlopig niet zien; het Cypriotische voorzitterschap zal de 27 lidstaten vertegenwoordigen, met ongetwijfeld de nodige Haagse vervolgdebatten. En niet alleen spreekt het Europees Parlement al jaren over CSAM, ook onze Tweede Kamer zit er bovenop. Goed om te onthouden voor de verslaggeving over het vervolg van deze Europese thriller.
