Afgelopen week had de Europese Commissie goed nieuws voor boeren. Hun administratieve verplichtingen worden verlicht. En kleine boeren ontvangen een bonus: hun vaste toelage wordt verdubbeld naar 2500 euro per jaar. Daarnaast kunnen zij een subsidie (tot 50.000 euro) krijgen om te investeren in de verdere ontwikkeling van hun bedrijf.

Nog steeds gaat bijna een derde van de EU-begroting naar landbouw. Dat is flink wat voor een sector die – samen met bosbouw en visserij – minder dan 2 procent van het bbp van de EU voortbrengt. Maar goed, in het EU-verdrag liggen doelstellingen als een redelijke levensstandaard voor boeren en voedselzekerheid verankerd.

En er lijkt meer goed nieuws voor EU-boeren en hun belangenbehartigers aan te komen. Naar verluidt wil de Europese Commissie, onder druk vanuit o.a. Frankrijk en Polen, voorstellen om weer heffingen te gaan leggen op de invoer van landbouwproducten uit Oekraïne.  

Hoe zit dat?

Na de Russische inval in Oekraïne heeft de EU besloten om invoerrechten en quota op de uitvoer van Oekraïne naar de EU tijdelijk op te schorten. Voor een jaar en die opschorting is tot nu toe steeds met een jaar verlengd. De huidige periode loopt op 5 juni af. Die tariefvrijstelling geldt dus ook voor industrieproducten. En ook antidumpingheffingen en vrijwaringsmaatregelen voor staal zijn opgeschort. De verlenging daarvan staat kennelijk niet ter discussie. 

Een herinvoering van invoerheffingen op landbouwproducten gaat Oekraïne flink raken. De helft van de EU-invoer uit het land bestaat namelijk uit landbouwproducten, in het bijzonder graan en oliezaden. Daar was in 2023 11,8 miljard euro mee gemoeid. Voor Oekraïne is dat een fors deel van de totale uitvoer (zo’n 20 procent); voor de EU amper een half procent van de totale invoer. 

Ondoordacht

Dat is de eerste asymmetrie: voor Oekraïne staat veel meer op het spel dan voor de EU. Nog even los van de oorlog waarin Rusland het land heeft getrokken. Een tweede asymmetrie betreft de steun aan de landbouw. In de EU wordt het landbouwinkomen voor gemiddeld een derde bijgeplust met subsidies (voor Poolse boeren ligt dat aandeel nog wat hoger). Boeren in Oekraïne kunnen daar alleen van dromen. Zij hebben af te rekenen met oorlogsschade bij het benutten van het comparatieve voordeel dat het land op landbouwgebied heeft.

Herinvoering van heffingen is strategisch ondoordacht. Als voedselzekerheid in de EU echt prioriteit heeft, dan zouden we het geweldige agrarische productiepotentieel van de ‘graanschuur van Europa’ met open armen verwelkomen. En we willen toch zeker niets doen om de weerstand die Oekraïne biedt aan de Russische agressie te verzwakken?