Europarlementariërs maken zich zorgen over het zogeheten ‘cordon sanitaire’ nadat de christendemocraten van de EVP samen met de ECR en PvE een resolutie over de verkiezingen in Venezuela indiende. De christendemocraten, liberalen en socialisten beloofden eerder om niet samen te werken met radicaal-rechtse partijen zoals de conservatieve ECR, waar de SGP bij zit, of de nieuwe rechtse fractie Patriotten voor Europa (PvE), met de PVV in de gelederen. Nu de EVP toch met radicaal-rechts een resolutie indiende, klinkt er protest bij de liberalen en socialisten.

Venezuela

In het Zuid-Amerikaanse land Venezuela vonden afgelopen zomer verkiezingen plaats. De verkiezingsrace ging tussen de socialist Nicolás Maduro en de liberale Edmundo González. Maduro claimde de verkiezingen gewonnen te hebben, maar de partij van González spreekt dat tegen. Hij publiceerde de uitslagen en zou Maduro ruim verslagen hebben. De Verenigde Staten en de Europese Unie accepteren de overwinning van Maduro niet.

Zo ook het Europees Parlement. In een resolutie stelt het Europees Parlement de uitslag die Maduro presenteert niet te accepteren, maar in Straatsburg draaide de resolutie over Venezolaanse verkiezingen al snel om iets anders: De liberale Renew-fractie trok hun steun terug uit protest tegen de, in hun woorden, samenwerking met de ECR en PvE. “Geen alliantie met radicaal-rechts”, stelt Belgische Europarlementariër Sophie Wilmés op X. Haar fractie, waar ook D66 en de VVD bij aangesloten zijn, besloot hun stempasjes tijdens de stemming als bezwaar in de lucht te steken. En dat terwijl ze het inhoudelijk eens waren met de EVP-resolutie. Om mee te kunnen stemmen moet een pasje normaliter in hun bankje gestoken worden.

Niks aan de hand

Maar volgens de EVP is dat protest nergens voor nodig. “Wij dienden een resolutie in met een duidelijke christendemocratische insteek”, legt een EVP-woordvoerder uit. “Moeten wij ons dan terugtrekken zodra de ECR en PvE mee willen doen zonder de tekst aan te willen passen?” De conclusie van de christendemocraten is nee. Ook de driekoppige Nederlandse CDA-delegatie is het daarmee eens.

Of toch wel?

Maar dat argument gaat voor de liberalen en socialisten dus niet op. Duitse Europarlementariër René Repasi uit zijn onvrede: “Het cordon sanitaire van Manfred Weber (de leider van de christendemocraten) is in de tweede Straatsburgweek alweer gevallen”, stelt hij. Zijn S&D fractie, waar de PvdA bij zit, stemde dan ook tegen de resolutie.

Ook Thijs Reuten, PvdA-Europarlementariër, ziet het niet zo simpel als de EVP zelf. Het valt hem op dat de christendemocraten steeds vaker de steun van radicaal-rechts opzoeken. Hij noemt de resolutie dan ook een ‘bewuste keuze’ van de EVP. De christendemocraten hadden gewoon door kunnen praten met de liberalen, socialisten en de groenen en zo een compromis kunnen vinden zonder dat ze samen hoefden te werken met radicaal-rechts, stelt hij.

Overigens namen de Belgische christendemocraten, in vergelijking met andere christendemocraten, wel afstand van de samenwerking met radicaal-rechts. In eigen land heerst een streng cordon sanitaire op de radicaal-rechtse partij Vlaams Belang. Ook in Brussel zetten de CD&V politici dat door, door niet mee te stemmen.

‘Coalitie’

De resolutie van EVP, ECR en PvE zet de boel op scherp: In het Europees Parlement werken de christendemocraten, socialisten en liberalen veel samen, ook de Groenen willen tot die groep behoren. Een soort informele coalitie dus. Maar na de verkiezingen is de balans verschoven en staat ook die samenwerking op het spel.

Conservatieve en radicaal-rechtse partijen zoals de ECR en PvE zijn gegroeid en kunnen nu doorslaggevend zijn bij een stemming. Voorheen waren ze daar vaak te extreem en te klein voor. Het gewicht van radicaal-rechts was dus te zien bij de resolutie over Venezuela. Die werd aangenomen met een meerderheid van zo’n 100 stemmen. Zelfs als de Renew-fractie wel meegestemd had zouden de 77 liberale zetels geen verschil gemaakt hebben.

En volgens ingewijde bij de liberalen en socialisten is de macht van radicaal-rechts ook bij de EVP opgevallen. “Je ziet structurele samenwerking tussen de EVP en radicaal-rechts”, stelt een liberale medewerker in het Parlement. “Ze zoeken elkaar op.” Ook bij de ECR is dat volgens de medewerker een probleem, want de conservatieve partij is niet meer de gematigde partij van David Cameron. Met steun van de ECR en PvE kunnen de christendemocraten nu wetten doorvoeren zonder compromissen met de linkerflank van het Parlement te maken.

Maar van structurele samenwerking tussen EVP en de rechtse PvE is absoluut geen spraken, zegt een bron binnen de EVP. Ook met de ECR zijn er geen formele afspraken. Maar dit wil niet zeggen dat de EVP de ECR af en toe op zoekt. “Er zijn onderwerpen waar de christendemocraten en conservatieve op één lijn zitten”, stelt de EVP’er. “Het zou onverstandig zijn om ervoor te kiezen beleidsdoelen niet te halen, omdat we niet met de ECR willen samenwerken.” De EVP is nu ‘kingmaker’, zegt de EVP’er, en dat betekent dat de christendemocraten zowel linksom als rechtsom beleid kunnen maken.

‘Four party majority’

De mogelijke trend gooit roet in het eten voor de Groenen die graag bij de ‘coalitie’ willen horen. Als de EVP, S&D en Renew samenwerken kunnen de Groenen doorslaggevend zijn en is samenwerking met rechts dus niet nodig. GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout sprak de wens om aan de tekentafel te zitten voor de zomer nog uit, maar de kans wordt laag ingeschat. Een EVP-Europarlementariër zag het toen al niet zitten en onlangs kwamen de Groenen nog onder aanval door Nederlandse Europarlemtariër Jeroen Lenaers (CDA). Hij verwijt het de Groenen dat ze migratiedeals met landen als Tunesië tegenwerken.