Deze week in de nieuwsbrief Brussels Peil een verhaal over de oplopende spanningen tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. De grootste dreiging voor de groene industrie in Europa komt niet uit China, maar uit de Verenigde Staten. De Europese Commissie, de Europese werkgevers en een groot aantal lidstaten maken zich zorgen over de effecten van de Amerikaanse klimaatwet.

President Biden heeft maar liefst 369 miljard dollar uitgetrokken voor de zogenoemde Inflation Reduction Act. Ter vergelijking de Europese Unie heeft ongeveer 43 miljard euro in kas om bedrijven te ondersteunen. En dus zijn er bedrijven die er over nadenken om de productie geheel of gedeeltelijk naar de Verenigde Staten te verplaatsen.

Zo is er het Zweedse bedrijf Northvolt, Europa’s hoop voor wat betreft de batterijproductie, dat wel oren heeft naar het verplaatsen van de productie. In de Verenigde Staten krijgen ze bijna 800 miljoen aan subsidie. Duitsland geeft nog geen 200 miljoen. En ook de waterstofbijdrage van de Amerikaanse overheid is een veelvoud van wat bedrijven in Europa kunnen vangen. Iberdrola een groot Spaans energiebedrijf kan maar liefst 100 miljard aan subsidies krijgen aan de andere kant van de oceaan, terwijl ze uit de Europese geldpotten slechts vijf miljard euro kunnen krijgen.

De prijs om groene waterstof te produceren kan door de Amerikaanse subsidies op die manier dalen van globaal zes euro per kilo naar minder dan drie euro. Bovendien wordt gevreesd dat de kennis die nu in Europa zit wat betreft waterstof ook naar de andere kant van de oceaan zal trekken. Een braindrain dus.

Zijn het alleen de subsidies?

Nee er zijn nog twee redenen voor bedrijven om te overwegen om de productie te verplaatsen.

De torenhoge energieprijzen zijn een molensteen om de nek van veel vooral energie-intensieve bedrijven. Gas is veel goedkoper in Amerika (op dit moment kost gas in de EU vijf keer zoveel). En als producent van vloeibaar gas (LNG) lopen bedrijven in de Verengde Staten minder risico op enorme schommelingen van de gasprijzen.

En dan is er nog de Amerika First strategie, hoewel dat nu Buy American heet. Consumenten krijgen een subsidie op alles wat (deels) in de Verenigde Staten is geproduceerd; van elektrische auto tot batterij. Electrische auto’s die in Europa worden geproduceerd worden daardoor minder aantrekkelijk, dat heeft vooral gevolgen voor de productie van elektrische auto’s (en de werkgelegenheid) van fabrieken in met name Duitsland, Frankrijk en Italië.

Wat nu?

De analyse is wel gemaakt. De Europese werkgevers luiden de noodklok en willen actie. Volgens voorzitter Frederik Persson moet er snel wat gebeuren. De Europese Commissie en de lidstaten zijn het alleen nog niet eens over wat de beste tegenzet kan zijn.

“Het is een beetje zoals verdrinken. Het gebeurt stilletjes.”

Baas van de Europese werkgevers

De oplossing zou meer subsidie kunnen zijn, maar dan is het risico dat er een subsidiewedloop ontstaat. Bovendien zijn met name grote gevestigde bedrijven altijd beter in staat om subsidies binnen te harken, terwijl de vernieuwing juist vaak van kleine innovatieve bedrijfjes komt.

Een ander nadeel is dat een nieuwe handelsoorlog met Amerika kan ontstaan. Iets wat de EU na de handelsperikelen met oud-president Trump liever niet heeft. Voorlopig wordt de diplomatieke weg bewandeld. Het duurt nog ongeveer zes weken voordat de Amerikaanse plannen werkelijkheid worden. Maar als het niet lukt dan moeten we een andere weg inslaan, zei de Duitse minister van Economie Robert Habeck deze week. En dat betekent over en weer sancties opleggen. Maar hij heeft daar niet al te beste herinneringen aan. Het meningsverschil over wie nu hoeveel steun verleende aan vliegtuigbouwers Boeing en Airbus heeft jaren geduurd.

Hij wil meer Europese plannen, zoals bij de chipsindustrie waar de Europese Commissie met een eigen plan is gekomen. Dat is ook de lijn van eurocommissaris Breton. Europese industrieën verenigt u, is zijn oproep.