Lezersvraag: deze week gaat het over het standaardiseren (het aanbrengen van eenheid d.m.v. vast model van afmetingen, vorm enz.) van het Europese wapentuig. Om een sterke Europese defensie op te bouwen is niet alleen meer geld nodig, maar moeten de wapens van de verschillende lidstaten ook op elkaar afgestemd worden. Met het oog op de oorlog in Oekraïne vraagt Klaas de Groot zich dan ook af: “Hoe zit het met de standaardisering van de wapens van de verschillende lidstaten?”

Wat is ‘standaardisering’?

Standaardisatie is het vaststellen en aanvaarden van een bepaalde standaard of norm. Met andere woorden: het streven naar uniformiteit, in dit geval wat de productie van wapens betreft, en de organisatie van wapentuig. Dat kan gaan om reeds bestaande wapens, bijvoorbeeld gevechtsvliegtuigen, maar ook over nieuwe projecten zoals de ontwikkeling van onbemande vliegtuigen. Dat klinkt logisch, in praktijk blijkt het voor moeilijkheden te zorgen. Nationale wetgeving zit soms meer standaardisering in de weg. Een voorbeeld. Toen men binnen de NAVO overeenkwam dat bepaalde militaire voertuigen op benzine moesten rijden, kwamen Italië en Frankrijk in de problemen. In die landen staat namelijk in de wet dat voertuigen (ook militaire) met een laadvermogen groter dan 3 ton, op diesel moeten rijden. De wet moest worden aangepast en nieuwe motoren worden geplaatst.

Situatie Oekraïne

De oorlog in Oekraïne heeft de geopolitieke monotonie van Europa op vlak van defensie doorbroken: het moet echt anders, Europa moet haar defensie versterken. Niet zozeer met meer geld, maar met het beter organiseren van de militaire infrastructuur. Bijvoorbeeld door transportvluchten, wapenproductie en informatievoorziening beter te coördineren op Europees niveau.

In De Volkskrant liet VVD-Europarlementariër Bart Groothuis weten dat deze zaken gezamenlijk, in NAVO-verband, door Europa moet worden aangepakt. Standaardisering van materiaal speelt daarbij een belangrijke rol. De boodschap in het kort: je kunt meer geld uitgeven aan oorlogsvoering dan de vijand, maar zonder deze inspanningen te stroomlijnen, verliest het aan kracht en ben je er zelfs niks mee. Experts moeten bepalen wat de norm qua wapentuig is in de Europese Unie.

Stapsgewijs

Zo komen we bij de lezersvraag: hoever staat de Europese Unie met de standaardisering van de wapens? “De EU is hier, ook in NAVO-verband, op verschillende manieren mee bezig”, stelt Paul van Hooft. De Senior Strategisch Analist bij het Haagse Centrum voor Strategische Studies geeft aan dat het al gauw erg technisch wordt: “Standaardisatie is zeer complex, maar ik kan een duidelijk voorbeeld geven van een stap in de goede richting. Het Europees Defensiefonds verplicht lidstaten nu om bij onderzoeksprojecten en de ontwikkeling van wapens vanaf het begin samen te werken. Dat moet ook wel, want standaardisering is een van de grootste uitdagingen voor de Europese defensie. De Verenigde Staten heeft 30 verschillende wapensystemen, de Europese unie 178. Die fragmentatie maakt het productieproces omslachtig en dus ook duurder.”

De oorlog in Oekraïne zorgt volgens Van Hooft een nieuwe impuls om de Europese wapens te standaardiseren: “Lidstaten hebben nu de ernst van de zaak echt door. Overigens gebeurt standaardisering niet in één keer, maar stap voor stap. Ook verloopt de standaardisatie in verschillende tempo’s: relatief nieuwe wapens, denk bijvoorbeeld aan een drones, zijn gemakkelijker te standaardiseren dan oudere wapens, zoals tanks en gevechtsvliegtuigen, die berusten op vastgeroeste productieprocessen en -standaarden.” Van Hooft verwacht dat het een proces van lange adem zal worden: “Dit is niet op een half jaar rond, lidstaten vrezen dat bepaalde landen worden voorgetrokken of dat de eigen wapenproductie in het geding komt: eigen belangen blijven meespelen.”